Με αφορμή την επέτειο για την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, στις 25 Μαρτίου του 1821, το Mynews.gr παρουσιάζει ένα μεγάλο αφιέρωμα σε μία από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες, αλλά και έναν από τους πρωτεργάτες του Αγώνα. Τον… «μπουρλοτιέρη των ψυχών», τον Παπαφλέσσα.
Η αλήθεια είναι ότι ανέκαθεν λάτρευα την ιστορία της επανάστασης του 1821.
Ηταν καταλυτικό γεγονός, το οποίο σφράγισε τη νεότερη ιστορία και αποτέλεσε την αφετηρία της δημιουργίας του έθνους-κράτους, έστω κι αν δυστυχώς για μία ακόμη φορά υπήρξε διχασμός και εμφύλιοι.
Προφανώς, η φιλοδοξία, η δίψα για εξουσία και δόξα, δυστυχώς, υπήρχαν ανέκαθεν.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 αποτελεί μία από τις τέσσερις μεγάλες επαναστάσεις σε όλο τον κόσμο, που εγκαινιάζουν την εποχή της νεωτερικότητας.
Δημιούργησε το πρώτο ανεξάρτητο εθνικό κράτος στη Nοτιοανατολική Ευρώπη και αναδιαμόρφωσε τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως έχει καταγράψει καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Σαφώς και η μεγαλύτερη μορφή του ελληνικού επαναστατικού αγώνα ήταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες
Ωστόσο, η ιστορία του Παπαφλέσσα και όλα όσα έκανε, τράβηξαν το ενδιαφέρον.
Η μνημειώδης αυτοθυσία του στο Μανιάκι, ακόμη κι αν από πίσω κρύβονταν εντέλει προσωπικές βλέψεις, όπως αναφέρουν αρκετοί, ίσως να έπαιξε τον ρόλο της.
Ηταν τόσα πολλά, τόσες οι πηγές να διαβάσει κανείς και να αφομοιώσει γεγονότα και καταστάσεις…
Βέβαια, διαβάζοντας ιστορικούς, αλλά και συγγραφείς, ανθρώπους, που ασχολήθηκαν διεξοδικά και μεταγενέστερα από την επανάσταση, μπορεί ξεκάθαρα να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι ο Γιώργος Δικαίος, όπως ήταν το αρχικό όνομά του, ήταν από τις πλέον αμφιλεγόμενες προσωπικότητες εκείνης της εποχής.
Οσο περισσότερα διάβαζε κανείς, μπορεί ακόμη και να άλλαζε τα συναισθήματά του για τον άνθρωπο Παπαφλέσσα.
Οι περισσότεροι, όμως, παρά τα όσα έκανε – και ήταν πάρα πολλά – καταλήγουν επίσης στο συμπέρασμα ότι η εκκίνηση του ένοπλου επαναστατικού Αγώνα ήταν κυρίως έργο δικό του.
“Μπουρλοτιέρης των ψυχών”
Ο Παπαφλέσσας αποδεικνύεται ότι προσέφερε τις μεγαλύτερες υπηρεσίες στην ιερή υπόθεση, πριν από το ξέσπασμα της επανάστασης σαν “μπουρλοτιέρης των ψυχών”.
Χωρίς αυτόν – λένε μερικοί – ίσως να μην άναβε ποτέ η επαναστατική φλόγα.
Λένε ότι ξετρέλαινε τους ενθουσιασμένους, έπειθε τους διστακτικούς, πολεμούσε τους αντίθετους.
Διαλαλούσε ότι μεγάλη δύναμη κρύβεται πίσω από τους Φιλικούς, εννοώντας τη Ρωσία.
Ηταν παρορμητικός, με μεγάλα πάθη, αλλά και έξυπνος, ενθουσιώδης και τολμηρός.
Αυτές οι αρετές, καθώς και το σχήμα του, τον έκαναν ανεπανάληπτο για την προεπαναστατική του δράση.
Μήπως ακριβώς αυτός ο χαρακτήρας ήταν εκείνος, που άνοιξε εντέλει τον ασκό του Αιόλου, σε μία περίοδο, που η Επανάσταση έμοιαζε να σβήνει εν τη γενέσει της;
Μήπως χωρίς τις… αλητείες, όπως έγραφαν, του Φλέσσα, χωρίς τα ψεύδη του, τις απατεωνιές του, τον ορμητικό του και άναρχο χαρακτήρα, πολύ απλά θα περιμέναμε ακόμη την «κατάλληλη στιγμή», όπως έλεγαν οι προεστοί και οι κοτζαμπάσηδες;
Γράφουν αρκετοί πώς ίσως το ’21 να είχε μετατεθεί… για το ’71, αν δεν ήταν ο Παπαφλέσσας!
Μόνος του άσκησε… ψυχολογική βία σε… έναν λαό σκλαβωμένο.
Με το θράσος του, τη ρητορεία του, τις απειλές, τις υποσχέσεις, την πανουργία και κυρίως τα ψέματα κατάφερε να φιμώσει κάθε φωνή και να ωθήσει τους Ελληνες να πάρουν τα όπλα και να ξεσηκωθούν.
Η ρήξη με τον ηγούμενο
Ο Γεώργιος Δικαίος Φλέσσας, όπως ήταν το κοσμικό του όνομα, γεννήθηκε το 1786 ή το 1788 στην Πολιανή Μεσσηνίας.
Φοίτησε στην ονομαστή Σχολή της Δημητσάνας και το 1816 έγινε μοναχός στο μοναστήρι της Βαλανιδιάς στην Καλαμάτα και εκεί έλαβε το όνομα Γρηγόριος.
Ζωηρός και εριστικός ως χαρακτήρας, γρήγορα ήρθε σε ρήξη με τον ηγούμενό του και πήγε να μονάσει στο μοναστήρι της Ρεκίτσας, μεταξύ Μυστρά και Λεονταρίου.
Δεν άντεχε τους συμβιβασμούς.
«Θα ξαναγυρίσω και τότε θα λογαριαστούμε»!
Στις αρχές του 1818 μάλωσε με Τούρκο αγά της περιοχής για κάποια διαφιλονικούμενα κτήματα και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη.
Λίγο προτού εγκαταλείψει την Πελοπόννησο, κι ενώ καταδιώκετο από Τούρκους οπλοφόρους, φέρεται να τους είπε:
«Άιντε ρε και πού θα μου πάτε! Θα ξαναγυρίσω πάλι ή δεσπότης ή πασάς και τότε θα λογαριαστούμε»!
Η πρώτη ένταση με τον Κολοκοτρώνη
Βρέθηκε στη Ζάκυνθο. Το νησί λέγεται ότι ήταν όαση ελευθερίας, για όσους διαολίζονταν με την τουρκική εξουσία.
Εκεί γνώρισε και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Εκεί υπήρξε και η πρώτη προστριβή.
Μία μέρα, που ο “Γέρος του Μοριά” διάβαζε το Ευαγγέλιο μεταφρασμένο στη δημοτική – απαγορευμένα πράγματα απ’ το Πατριαρχείο – του την… έπεσε ο Παπαφλέσσας.
Τον είπε καταραμένο και τα χρειάστηκε, γιατί ο Κολοκοτρώνης αντέδρασε και τον έριξε κάτω (τον έπιασε από το μούσι) και βρήκε ίσως για μία και μοναδική φορά τον δάσκαλο του.
Από τη Ζάκυνθο, μάλιστα, άρχισαν και οι σκέψεις για την επανάσταση.
Εκεί μπήκε το… πρώτο αίσθημα ελευθερίας. Ομως, δεν έμεινε για πολύ και έφυγε για την Πόλη.
Στην Πόλη
Πριν μεταβεί, κάποια στιγμή πήρε κι ένα γράμμα συστατικό για το Πατριαρχείο, από τον επίσκοπο Χριστιανουπόλεως.
Ετσι, μπήκε σε καράβι και ξεκίνησε για την Πόλη.
Ωστόσο, το καράβι ναυάγησε έξω από το Αγιο Ορος.
Ο Παπαφλέσσας, βέβαια, σώθηκε, όμως η συστατική επιστολή του δεσπότη βράχηκε κι’ άνοιξε.
Ετσι, τη διάβασε και διαπίστωσε ότι ο δεσπότης αντί να τον συστήνει, του έσερνε τα… μύρια όσα!
Με το συνθηματικό όνομα “Αρμόδιος”
Τελικά, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου γνωρίστηκε και με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, ο οποίος τον κατήχησε και τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία στις 21 Ιουνίου του 1818, με το συνθηματικό όνομα “Αρμόδιος”.
Την ίδια περίοδο, έγινε Αρχιμανδρίτης από τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε’.
Παρ’ ότι είχε γίνει, όμως, Αρχιμανδρίτης, δημιούργησε γρήγορα τη φήμη του πότη, του γυναικά, του ανθρώπου, που πήγαινε με γυναίκες επί πληρωμή, του αδίστακτου, ακόμη και του απατεώνα.
Η συμπεριφορά του, μάλιστα, ήδη ενοχλούσε πολλούς.
Οι απλοί άνθρωποι, έχοντας και αυτοί παρόμοια πάθη, του συγχωρούσαν πολλά.
Ωστόσο, από τη στιγμή, που έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας, ο Παπαφλέσσας αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην υπόθεση του εθνικού ξεσηκωμού.
«Αόρατη Υπέρτατη Αρχή»
Κάποια στιγμή αντιμετώπισε θέμα βεβαίως και με φυλάκιση.
Μάλιστα, προτού οδηγηθεί στις φυλακές, επενέβη υπέρ του ο μυημένος διερμηνέας του ρωσικού προξενείου, Γεώργιος Λεβέντης και κατάφερε να τον γλιτώσει.
Η ζωή του Δικαίου, ή «Αρμόδιου» κατά το συνωμοτικό ψευδώνυμο της Φιλικής, τυγχάνει κριτικής από τον ηγέτη και συνιδρυτή της Εταιρείας, Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, ο οποίος στη συνέχεια παίρνει από πρώτο χέρι, γεύση από… Παπαφλέσσα:
Τις λεπτομέρειες αναφέρει ο Μ. Οικονόμου στη σελίδα 43 του Α΄ τόμου, του έργου του «Ιστορικά της ελληνικής παλιγγενεσίας»:
«Καιροφυλακτήσας εσπέραν τινά τον Αναγνωστόπουλον μόνον εν τω δωματίω του, εισελθών ασφαλίσας έσωθεν την θύραν, επανέλαβε τας παρακλήσεις του, προσθείς και απειλάς ότι, εάν δεν του φανερώσει (την Αρχήν) ήθελε δήθεν τον φονεύσει, λάβη τα έγγραφα όσα εύρει και παραδώσει αυτά εις την Υψηλήν Πύλην».
Οταν απείλησε τον Αναγνωστόπουλο για να μάθει
Ο φλογερός πατριωτισμός του δεν κρυβόταν.
Οι φιλικοί τον ήθελαν αλλά και φοβούνταν μήπως με κάποια από τις συνηθισμένες αποκοτιές του τα τίναζε όλα στον αέρα.
Στα 1818, αποφάσισαν να τον ψαρέψουν.
Το δύσκολο έργο ανέλαβε ο Αναγνωστόπουλος.
Για μέρες, ο Παπαφλέσσας έκανε τον χαζό.
Όταν ο φιλικός κατάλαβε πως αντί να ψαρέψει τον παπά, τον ψάρευε εκείνος, ήταν πολύ αργά.
Μόλις ο αρχιμανδρίτης πείστηκε ότι υπήρχε επαναστατική οργάνωση, έπιασε τον φιλικό απ’ τον λαιμό.
Αφού απείλησε, λοιπόν, με μαχαίρι τον Αναγνωστόπουλο πως θα μαρτυρήσει τα όσα γνωρίζει στους Τούρκους, ο Δικαίος μαθαίνει όλη την αλήθεια για τη Φιλική Εταιρεία και κυρίως τη μεγάλη της… μπλόφα περί της «αοράτου Υπέρτατης Αρχής».
Ηθελαν να… απαλλαγούν από τον «ανοικονόμητο παπά»
Με τον τίτλο του πατριαρχικού έξαρχου έφυγε από την Πόλη και ξεκίνησε για τις Ηγεμονίες, στη Μολδοβλαχία.
Στο Βουκουρέστι εργάστηκε πυρετωδώς, με ενθουσιασμό και αυταπάρνηση για τον ξεσηκωμό του Γένους.
Ομως αυτός ο αχαλίνωτος ενθουσιασμός του, σε συνδυασμό με τα σκάνδαλα, που δημιουργούσε απ’ όπου περνούσε – είτε τσακωμοί λέγονταν αυτά, είτε γυναίκες, είτε έκλυτη και πολυτελής ζωή – τον παρέσυραν σε ενέργειες απερίσκεπτες και έθεταν σε κίνδυνο τη Φιλική Εταιρεία, σε σημείο μάλιστα, που κάποιοι φιλικοί εισηγήθηκαν ακόμη και τη δολοφονία του, ώστε ν’ απαλλαγούν απ’ τον «ανοικονόμητο παπά»!
Παράλληλα, τον Αύγουστο του 1819, έγινε αδελφοποιητός με τον Γεωργάκη Ολύμπιο και τον Ιωάννη Φαρμάκη και τους έπεισε πως η «αόρατος Αρχή» ήταν… εκείνος και του οφείλουν να κηρύξουν την Επανάσταση, όποτε το διατάξει.
Η απάτη του Παπα-φλέσσα δεν θα ήταν δυνατόν να γίνει ανεκτή.
Ετσι, η ηγεσία της Εταιρείας αρχίζει πλέον και σκέφτεται τη δολοφονία του, αλλά ο μεγαλόψυχος, Αναγνωστόπουλος, ο άνθρωπος, που ένοιωσε το μαχαίρι του Δικαίου στον ίδιο του το λαιμό, έβαλε φρένο και «απήντησε την περίστασιν αυτήν, έχων προ οφθαλμών τας εκδουλεύσεις του ανθρώπου και το ενεργητικόν του και προβλέπων ότι θέλει είναι και ούτος, ένας των ανθρώπων της Επαναστάσεως…».
Με κάθε… μέσο Επανάσταση
Και φτάσαμε αισίως στον Σεπτέμβριο του 1820, που η αρχηγία της Επανάστασης – ύστερα από αγωνιώδεις αναζητήσεις – δόθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, έναν άνθρωπο που ο Παπαφλέσσας εκτιμούσε ιδιαίτερα και προσκαλέστηκε να συμμετάσχει σε σύσκεψη στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας, με μοναδικό θέμα την επίσπευση ή την αναβολή της Επανάστασης.
Η μεγάλη ώρα του Παπαφλέσσα πλησίαζε.
Γνωρίζοντας πως επικεφαλής της Εταιρείας έχει τεθεί ο Υψηλάντης, ο Παπάς έδωσε εντολή στον Παναγιώτη Σπηλιάδη να πλαστογραφήσει δήθεν επιστολή του Υψηλάντη προς τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων και στέλνει τον Περραιβό (Ελληνας στρατιωτικός και συγγραφέας)να την επιδώσει, χωρίς να ζυγίσει πρόσωπα και πράγματα.
Τον Οκτώβριο του ’20, στην σύσκεψη του Υψηλάντη στο Ισμαήλι της Μολδαβίας, όπου συζητήθηκε ο τόπος έναρξης της Επανάστασης, ο Δικαίος παρουσιάζει πλαστή αναφορά των προυχόντων του Μοριά, όπου οι τελευταίοι παρουσιάζονταν να είναι έτοιμοι και ενθουσιώδεις να ξεκινήσουν την Επανάσταση.
Ο Περραιβός, ο άνθρωπος, που κατάφερε να συμφιλιώσει τους Μανιάτες, με την πρώτη ματιά κατάλαβε πως η αναφορά ήταν πλαστή και ο Παπαδόπουλος Κορφικός, επετέθη στον Δικαίο:
«Παπά, να διαβάζης το ψαλτήρι σου και τα τοιαύτα πράγματα δεν είνε δική σου δουλειά.
Σε ερώτησα πόσους χρόνους λείπεις από την Πελοπόννησον και με απεκρίθης τρεις ήμισυ.
Αλλ’ εγώ λείπω εκείθεν μόλις προ επτά μηνών και τίποτε δεν είδα, αφ’ όσα λέγει και η αναφορά σου περιέχει…».
Τα αίματα άναψαν.
Εγινε χαλασμός και… λύση δεν βρισκόταν.
Κι αφού κι άλλοι επιβεβαίωσαν τα λεγόμενα του Περραιβού, ο Υψηλάντης κλονίστηκε από τα ψέματα του Παπαφλέσσα.
Προφανώς, όμως, είδε στο πρόσωπό του, τον άνθρωπο, που θα μπορούσε να μεταδώσει τη φλόγα της εξέγερσης και τον όρισε γενικό Πληρεξούσιο με τη μεγαλειώδη εντολή να οργανώσει την Επανάσταση στη Πελοπόννησο!
Οταν χαστούκισε τον μουσουλμάνο υπηρέτη του
Κάποια στιγμή, τον Οκτώβριο του 1820, έχοντας ήδη επιστρέψει στην Πόλη, ο Παπαφλέσσας χαστούκισε τον μουσουλμάνο υπηρέτη του, επειδή του χάλασε τη σαπουνάδα, που έπλενε τα γένια του!
Ο υπηρέτης, όμως εκνευρίστηκε και τον κατήγγειλε σαν συνωμότη εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στην αστυνομία.
Κι επειδή η παρουσία του στην αστυνομία κόντεψε να καταδικάσει τον υπηρέτη, αυτός τους αποκάλυψε το μέρος, στο οποίο έκρυβε τα έγγραφα της Εταιρείας.
Ωστόσο, η Φιλική Εταιρεία είχε μάτια κι αυτιά παντού και πρόλαβε να εξαφανίσει τα ενοχοποιητικά έγγραφα, τη στιγμή, που κι από την άλλη ο μητροπολίτης, Δέρκων, κατέβαλε σεβαστό ποσό στα στελέχη της αστυνομίας και έτσι ο Παπάς τη γλύτωσε.
ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ-ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ, Επιστολή προς τον αδερφό του, από το Μανιάκι
«Όταν σηκώσαμεν την σημαίαν εναντίον της τυραγνίας ξέραμεν ότι είναι πολλοί αυτείνοι και μαχητικοί κι’ έχουν και κανόνια κι’ όλα τα μέσα. Εμείς σε ούλα είμαστε αδύνατοι.
Όμως ο Θεός φυλάγει και τους αδύνατους, κι’ αν πεθάνωμεν πεθαίνομεν δια την Πατρίδα μας, δια την Θρησκείαν μας και πολεμούμεν όσο μπορούμε εναντίον της τυραγνίας κι’ ο Θεός βοηθός…».
*** Αυτό ήταν το πρώτο μέρος του μεγάλου αφιερώματος του Mynews.gr για τον Παπαφλέσσα. Ακολουθεί και το δεύτερο μέρος…
*** Πηγές: homouniversalisgr, mvgatos, wikipedia, historyreport, sansimera, notospress, filmfestival.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ