100 χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από τη Μικρασιατική Καταστροφή που οδήγησε στον ξεριζωμό εκατομμυρίων Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες. Τη μνήμη, την αγάπη και την παράδοση όμως δεν μπορεί να τα σβήσει κανείς και ποτέ, όσο επώδυνη και αν είναι η επιστροφή στο παρελθόν.
Να θυμάσαι τι συνέβη στους προγόνους σου, τι έζησαν, πως χάθηκαν ψυχές και περιουσίες.
Αξία ανεκτίμητη η επιβίωση και δραστηριοποίηση των πολιτιστικών συλλόγων.
Διατηρούν παράδοση και μνήμη ζωντανές με σεβασμό και ευλάβεια , αλλά και μεταλαμπαδεύουν από μέρα σε μέρα στους νεότερους τι ήταν κάποτε ο τόπος των προγόνων τους στη Μικρά Ασία.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ: Χρήστο Νάσκα
Η κυρία Ανθή Μ. Δήμου είναι πρόεδρος σε έναν από τους πλέον δραστήριους συλλόγους στην Ελλάδα με έδρα το Κορδελιό Θεσσαλονίκης. Τον Σύλλογο Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Κορδελιού «Η Αγία Φωτεινή».
Σμύρνη, Μικρά Ασία, Κορδελιό , Αγία Φωτεινή. Το Κορδελιό βρισκόταν στον κόλπο της Σμύρνης και είναι απέναντι από τη Σμύρνη, ενώ η Αγία Φωτεινή ήταν ένας μεγαλοπρεπής μητροπολιτικός ναός στη Σμύρνη που κατέστρεψαν οι Τούρκοι το 1922.
Μάλιστα, η Αγία Φωτεινή για τους κατοίκους της Σμύρνης ήταν η δική τους Αγία Σοφία.
Εύκολα λοιπόν διαπιστώνει κάποιος πως η ονομασία του Συλλόγου είναι «φορτωμένη» Ελλάδα, μια άλλη Ελλάδα που μεγαλούργησε σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας στην περιοχή πριν από την καταστροφή του 1922.
«Θαλασσοδαρμένοι Έλληνες έφτασαν ζωντανοί χωρίς τίποτα στην Ελλάδα , την πατρίδα που τόσο λαχταρούσαν»
Η πρόεδρος του Συλλόγου Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Κορδελιού «Η Αγία Φωτεινή», κυρία Δήμου Μ. Ανθή μίλησε στο mynews.gr για τη θλιβερή επέτειο του Μικρασιατικού Ελληνισμού, της 14ης Σεπτεμβρίου.
Μας μίλησε για τις δραστηριότητες του συλλόγου, για το αν υπάρχει ενδιαφέρον από τους νέους ανθρώπους και φυσικά τι σημαίνει για αυτή Μικρασιατική Καταστροφή.
Επίσης, μας περιέγραψε με εύστοχο τρόπο τι ήταν τότε οι Μικρασιάτες, πως ένιωθαν, αλλά και πως αντιμετώπιζαν τη ζωή.
– Θα ήθελα ξεκινώντας τη συζήτηση να μας μιλήσετε για τον Σύλλογο Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Κορδελιού «Η Αγία Φωτεινή»
«O Σύλλογος Σμυρναίων Μικρασιατών Ελευθερίου Κορδελιού η «Αγία Φωτεινή» ιδρύθηκε το 1995 στο Ελευθέριο – Νέο Κορδελιό από Μικρασιάτες πρόσφυγες της περιοχής και τους απογόνους της, με σκοπό την καταγραφή, τη διάσωση και μεταλαμπάδευση των ηθών και εθίμων του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Στα πλαίσια των λειτουργιών του δημιουργήθηκαν:
• πολυμελή χορευτικά τμήματα ενηλίκων και εφήβων.
• Πρότυπο Καλλιτεχνικό Εργαστήρι για παιδιά από 4 έως 10 ετών στο οποίο κάθε Σάββατο από τις 10:00 έως τις 14:00 τα παιδιά διδάσκοντα τεσσάρων μορφών τέχνες, θέατρο, χορό, ζωγραφική και τραγούδι με εξαίρετους δασκάλους.
• Θεατρική ομάδα ενηλίκων
• Τράπεζα Αίματος
• Βιβλιοθήκη
• Μουσειακός χώρος
• Μεγάλο βεστιάριο παραδοσιακών φορεσιών από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας κυρίως όμως Αστική Σμύρνη.
Η «Αγία Φωτεινή» συμμετέχει σε πολιτιστικές εκδηλώσεις κρατικών , Νομαρχιακών και Δημοτικών φορέων , Συλλόγων , Ιερών Ναών και σχολείων.
Οι κύριες ετήσιες εκδηλώσεις της «Αγίας Φωτεινής» είναι :
• Κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίτας
• Ετήσιος χορός
• Γιορτή Σμυρναίας γυναίκας
• Γιορτή Σμυρνιού άντρα
• Αναβίωση του Κλήδονα
• Ημέρα Μνήμης»
- Με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων ποιες εκδηλώσεις πραγματοποιήσατε;
«Φέτος, στην επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή ήδη μετράμε αρκετές εκδηλώσεις.
Παρελάσαμε με φορεσιές αστικής Σμύρνης και όλων των παραλίων της Μικράς Ασίας με πινακίδες τα ονόματα της περιοχής. Την παρέλαση άνοιξε μία υπέροχη άμαξα που την έσερναν δύο θεόρατα άλογα που μας πρόσφερε με όλη του την αγάπη ο κος. Κουκούλης (Βιοζωική) , παλιός Κορδελιώτης , Σμυρνιός.
Πήραμε μέρος στο Food festival Μικρασιατικών γεύσεων που διοργάνωσε ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Εμείς, παρουσιάσαμε τα παραδοσιακά σμυρναίικα «Αυγοκαλάμαρα».
Έγινε παρουσίαση ποιητικής συλλογής «Σμύρνη μου» τριών ποιητριών (Κανελλιάδου, Κυριακοπούλου & Ποπκιώση) .
Παρουσίαση του Μουσικής συλλογής «Από την Πόλη στη Σμύρνη» του Δημήτρη Μάρκου, συνοδεία πιάνου, κιθάρας, μπουζουκιού και εξαίρετων φωνών.
Παρουσίαση έργων ζωγραφικής τέχνης με θέμα την Μικρά Ασία της αγιογράφου – ζωγράφου Σοφίας Αμπερίδου.
Πήραμε μέρος στο 1ο Μικρασιατικό Αντάμωμα στη Νέα Κίο.
Αναβιώσαμε τον Κλήδονα τέλη Ιουνίου και έχουμε μπροστά μας ακόμη πολλές εκδηλώσεις που θα οργανώσουμε εμείς αλλά και που θα συμμετάσχουμε».
– Δείχνει ενδιαφέρον ο κόσμος για να διατηρήσει μνήμες και παράδοση;
«Ναι , ο κόσμος δείχνει ενδιαφέρον για την παράδοση.
Έχουμε τους πιο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους, άνω των 30 που ενδιαφέρονται για τις ρίζες τους και την καταγωγή τους. Έχουμε τα μικρά παιδάκια υπό την καθοδήγηση των γονέων τους και κάπου χάνουμε τους εφήβους.
Πέρα του ότι είναι μία δύσκολη ηλικία από μόνη της, είναι και μια γενιά γεννημένη μέσα στην τεχνολογία με αποτέλεσμα το παραδοσιακό κομμάτι να τους φαίνεται παλιακό , παλιομοδίτικο ,σταματημένο στο χρόνο, καθόλου cool κλπ. Εδώ που τα λέμε δεν έχουν και πολύ άδικο.
Ο στόχος μας είναι να προσαρμόσουμε τους συλλόγους μας έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ένα ευπρόσδεκτο περιβάλλον για τους έφηβους. Και χρησιμοποιώ πληθυντικό γιατί αυτό είναι ένα πρόβλημα όλων των παραδοσιακών συλλόγων.
Η εφηβεία είναι μακράν απομακρυσμένη από τους παραδοσιακούς συλλόγους, όχι άδικα επαναλαμβάνω. Το δύσκολο κομμάτι, το στοίχημα θα λέγαμε , είναι να διατηρηθεί το παραδοσιακό κομμάτι χωρίς να αλλοιωθεί ή να προσβληθεί μέσα από την διαδικασία του updating».
– Από τις μαρτυρίες που έχετε ακούσει ή σας έχουν μεταφέρει ποια σας έχει μείνει στη μνήμη;
«Είναι όλες θλιβερές , σοκαριστικές ιστορίες που σε επηρεάζουν.
Όταν έγραφα «Του Κορδελιού η Χάρη» διάβαζα ιστορικά ντοκουμέντα , ιστορίες , μαρτυρίες και ταυτόχρονα έγραφα και θυμάμαι πως έκλαιγα κάθε μέρα. Όταν είχε έρθει η στιγμή να κάνουμε ανάγνωση το σενάριο και να μοιράσω ρόλους, όλοι οι ηθοποιοί έκλαιγαν παρόλο που κάποιοι δεν είχαν καν Μικρασιατική καταγωγή».
- Τι σημαίνει για εσάς αυτή η μαύρη επέτειος, των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή;
«Πολύ ωραία ερώτηση , σας ευχαριστώ. Θα ξεκινήσω με την επανάσταση του 1821. Μιλάμε για μεγαλειώδης και επικές πράξεις απλών καθημερινών Ελλήνων που αγωνίσθηκαν, πέθαναν, έμειναν ανάπηροι, ανέστιοι και ανεπάγγελτοι προκειμένου να οδηγήσουν την Πατρίδα στην Ανεξαρτησία της και την Εθνική της Ελευθερία.
Όμως, αυτή η εκκωφαντική σιωπή για την τεράστια προσφορά στον αγώνα των Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής είναι μία πράξη αγνωμοσύνης.
Έλληνες Μικρασιάτες επέδειξαν τεράστια αφοσίωση και προσφορά με την συμμετοχή τους στον αγώνα. Στερήθηκαν τις ακίνητες περιουσίες τους αφού δημεύτηκαν από την Υψηλή Πύλη, έχασαν συγγενείς τους, αφού εξοντώθηκαν από τους Οθωμανούς για αντίποινα, έχασαν τις κινητές τους περιουσίες, αφού τις πρόσφεραν για τον αγώνα, έμειναν ανέστιοι, ανεπάγγελτοι, ανάπηροι, πληγωμένοι στην ψυχή και στο σώμα επειδή συμμετείχαν στην δημιουργία, από τις στάχτες, του νέου Ελληνικού Κράτους.
Κι όμως, η Μικρά Ασία παρέμεινε εκτός ορίων του Ελληνικού Κράτους. Πως απάντησαν οι Μικρασιάτες σε αυτό; Τα 3.000.000 των Ελλήνων της Μικράς Ασίας για 100 χρόνια μετά συνέχισαν την οδό της προόδου και της ανάπτυξης.
Όταν έγινε η καταστροφή το καλοκαίρι του 1922, οι τουρκοκυνηγημένοι και θαλασσοδαρμένοι Έλληνες έφτασαν ζωντανοί χωρίς τίποτα στην Ελλάδα , την πατρίδα που τόσο λαχταρούσαν και …..δεν τους ήθελε κανείς!
Πως απάντησαν οι Μικρασιάτες και σε αυτό; Συνέχισαν την οδό της προόδου και της ανάπτυξης συμβάλλοντας καθοριστικά στην διαμόρφωση της νέας Ελληνικής πολιτισμικής ταυτότητας.
Οι πρόσφυγες προσπάθησαν να επαναφέρουν στη ζωή τους τις συνήθειες που είχαν στους γενέθλιους τόπους τους και παρά τη φτώχια και τις άθλιες στην αρχή συνθήκες διαβίωσης, δεν λησμόνησαν ούτε την διασκέδαση , ούτε τον αθλητισμό ούτε την κοινωνικότητα που τους διέκρινε.
Για αυτό τον λόγο και σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς ανά τον κόσμο το 1922 έκλεισε οριστικά ο κύκλος της εθνικής απελευθέρωσης που άρχισε το 1821. Το 1922 θεωρείται χρονιά απαρχής της συγκρότησης της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας».
- Τι πιστεύετε πως έφταιξε και φτάσαμε στην καταστροφή του 1922;
«Οι λόγοι που οδήγησαν στην Μικρασιατική καταστροφή ήταν σαφώς ένας συνδυασμός κακών αποφάσεων και αυτή η χρονιά είναι μια καλή αφορμή να τους στοχαστούμε και να μην επιτρέψουμε να μας παρασύρει ο πόνος. Στο δια ταύτα;
Η 14η Σεπτεμβρίου, η ημέρα πυρπόλησης της Σμύρνης το 1922, συμβολίζει τη μεγαλύτερη τραγωδία που βίωσε ποτέ ο ελληνισμός και έγινε αναπόσπαστο μέρος της συλλογικής εθνικής μνήμης.
Με την καταστροφή της Σμύρνης έκλεισε δια παντός ο κύκλος της παρουσίας των Ελλήνων στη μικρασιατική και ανατολικοθρακική γη μετά από 35 αιώνες δημιουργικής παρουσίας. Ο Ελληνισμός βρέθηκε , θα επαναλάβω δια παντός , εκτός της Ιωνίας, του Πόντου , της Καππαδοκίας και της Ανατολικής Θράκης. Ήταν τεράστια ζημιά. Μη αντιστρέψιμη. Μία ανυπολόγιστης σημασίας ελληνική ήττα».
- Τι συναισθήματα δημιουργούνται σε κάποιον που επισκέπτεται τις πατρογονικές του εστίες; Τα μέρη που έζησαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες του και γενικότερα οι πρόγονοί του;
«100 χρόνια μετά κι ακόμη την πονάνε οι Μικρασιάτες την πατρίδα. Κι αυτός ο πόνος δεν θα τελειώσει καμιά φορά. Για αυτό τον τραγουδάνε και τον χορεύουνε. Έτσι αγαπάνε. Κρυφά, καρτερικά, ξεροσταλιάζοντας να πάνε τα δούνε τα μέρη να τα κλάψουνε με αναφιλητά, να φέρουν πίσω λίγο χώμα , λίγες πέτρες, κάτι..
Μετά σηκώνουνε τη ρακή , τη ζυγιάζουν στο μάγουλο και σέρνουν ένα βαρύ ζεϊμπέκικο για μπάλσαμο. Έτσι είναι οι Μικρασιάτες. Έχουν την ελπίδα και την αισιοδοξία στο γονίδιο τους και τα κατάφεραν με τα χρόνια, ενωμένοι, με το όραμα μιας καλύτερης κοινωνίας γεμάτη ανθρωπιά και φιλότιμο. Φιλότιμο , μαγική λέξη».
– Ποιες είναι οι πρώτες λέξεις που σας έρχονται στο μυαλό όταν ακούτε Σμύρνη και Κορδελιό;
«Δεν θα σας πω λέξεις, απλές, ξερές. Θα σας περιγράψω όμως εικόνες που έρχονται στα μάτια μου μέσα από αναγνώσεις που έχω κάνει για τη Σμύρνη και ειδικά το Κορδελιό που ήταν κουκλί και σάστιζες να το βλέπεις. Βλέπω δουλευτάρηδες περιβολάρηδες μέσα σε πανέμορφα βαλτίσια περιβόλια να κάνουν τη ζήση όλη μια ρουφηξιά ρακή.
Βλέπω ένα ανέμελο, ξένοιαστο μιλέτι. Έναν μεγαλοσυνάτο κόλπο στην Σμύρνη με ρηχοτοπιές και ξέρες. Βλέπω ψαράδες να χουζουρεύουν ανάσκελα στα πλεούμενα τους ,με τη φέσα ριγμένη στα φαγωμένα απ’ το αλάτι μούτρα και να χαίρονται τη μπονάτσα.
Δεν μπορούσαν να στιμάρουν τον παρά. Όπως τον κέρδιζαν έτσι τον σκόρπαγαν. Δεν έβαζαν έγνοια για το αύριο. Χουβαρντάδες, μποέμηδες, νοικοκυραίοι, άφηναν την καρδιά τους ανοιχτή για όλα τα καλά της ζήσης. Τέτοιες εικόνες έρχονται στα μάτια μου όταν συλλογιέμαι τη Σμύρνη και το Κορδελιό».
– Θα θέλατε να μας μιλήσετε και για την παράσταση «Γιατί όχι;» Είχατε το σενάριο και τη σκηνοθεσία…
«Ευχαρίστως. Ένας ευκατάστατος νεαρός Σμυρνιός και μια φτωχή νεαρή ποντιοπούλα αγαπήθηκαν και αποφάσισαν να ζήσουν την υπόλοιπη ζωή τους μαζί. Το βράδυ όμως του αρραβώνα , οι συμπέθεροι, Πόντιοι και Σμυρνιοί πιάστηκαν σχεδόν «μαλλί με μαλλί».
Η Σαρακατσάνα γειτόνισσα (σεφ, κομμώτρια, τραγουδίστρια , χορεύτρια κ.α) δημιουργεί ένα gourmet πιάτο με ένα μυστικό συστατικό, το οποίο λειτουργεί μαγικά, ενωτικά και πυροσβεστικά στην δύσκολη αυτή κατάσταση.
Είναι τόσο αγεφύρωτες οι διαφορές τους που θα καταστρέψουν την αγάπη των παιδιών τους; Μπορούν τόσο διαφορετικοί άνθρωποι μεταξύ τους να συνυπάρχουν και μάλιστα να περνούν και καλά; Γιατί Όχι; (Γουάι νατ;)
Το σενάριο αυτό το έγραψα με μοναδικό σκοπό να ενωθούν θεατρικά οι τρεις Σύλλογοι με ταυτότητα στο Ελευθέριο Νέο Κορδελιό. Πόσο όμορφα μπλέχτηκαν μεταξύ τους οι Πόντιοι, οι Σαρακατσάνοι και οι Σμυρνιοί; Πόσο όμορφη είναι αυτή η ποικιλία; Αγαπάμε την ποικιλία! Γιατί Όχι;».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ