Τοίχοι νοτισμένοι ιστορία, ελπίδα, αγωνία, ώρες υπομονής, συζητήσεις, διαφωνίες, όρους, προτάσεις, αντιπροτάσεις, τελεσίγραφο, απάντηση…
Και στο τέλος; Η δικαίωση.
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Επαυλη ‘’Τόψιν’’, το σημερινό Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων.
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
Χιλιάδες άνθρωποι το έχουν επισκεφτεί από την πρώτη μέρα λειτουργίας του.
– Περήφανοι Ελληνες που με σεβασμό και ευγνωμοσύνη αναγνωρίζουν τις θυσίες των προγόνων τους για να ξαναγίνει η Θεσσαλονίκη ελληνική μετά από πέντε αιώνες σκλαβιάς, Πέντε αιώνες! (την κατέλαβαν το 1430 οι Οθωμανοί).
- Ευρωπαίοι, που οι συμπατριώτες τους (Γάλλοι, Σέρβοι, Βούλγαροι κ.λ.π.) ήταν σε κάποια πλευρά της ιστορίας, νικητών ή ηττημένων.
- Τούρκοι που ακόμη και σήμερα θεωρούν προδότη τον Χασάν Ταχσίν Πασά, τον Οθωμανό διοικητή της Θεσσαλονίκης, που την παρέδωσε αναίμακτα στους Έλληνες στις 26 Οκτωβρίου 1912. Που αντικρίζοντας τον τάφο του, μαζί με του γιου του (βρίσκεται στον προαύλιο χώρο της έπαυλης) δεν διστάζουν να εξωτερικεύσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα.
Και αναρωτιούνται ακόμη και σήμερα: Γιατί δεν πολέμησε και έδωσε στην Ελλάδα την πολυπόθητη και πανέμορφη Θεσσαλονίκη.
- Απλοί άνθρωποι (ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικότητας) που θέλησαν, τόσα χρόνια μετά, να ακολουθήσουν τους δρόμους μέχρι την έπαυλη, δρόμους που ακολούθησαν τα στρατεύματα της εποχής αποτίοντας έτσι τον δικό τους φόρο τιμής.
- Κάνοντας χιλιάδες χιλιόμετρα, αρκεί να πατήσουν εκεί που πάτησαν στρατιωτικά άρβυλα, εκεί που έγιναν οι μάχες για να καταλήξουν στο σημερινό Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων, στο χωριό Γέφυρα Θεσσαλονίκης.
- Και φυσικά μαθητές, όλων των βαθμίδων, που διδάσκονται την ανεκτίμητη στιγμή της ιστορίας, εκεί όπου έγινε η διαπραγμάτευση για την παράδοση και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912.
Το mynews.gr στην έπαυλη
Σε απόσταση μόλις 25 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη, στο χωριό Γέφυρα, βρίσκεται το Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων, η έπαυλη ‘’ΤΟΨΙΝ’’.
Είναι ο χώρος όπου εγκαταστάθηκε το Γενικό Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού.
Είναι ο χώρος όπου ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα.
Στις 25 Οκτωβρίου το μεσημέρι πήγε εκεί η τουρκική αντιπροσωπεία του Χασάν Ταχσίν Πασά, διοικητή της Θεσσαλονίκης, με τον ταξίαρχο – επιτελάρχη του Ταχσίν Σεφίκ Πασά και αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων.
Χρησιμοποιήθηκε ο σιδηρόδρομος, με τον σιδηροδρομικό σταθμό της Γέφυρας να γίνεται έπειτα ένα από τα σύμβολα της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης. Στην έπαυλη ‘’ΤΟΨΙΝ’’ έγιναν οι διαπραγματεύσεις για την άνευ όρων παράδοση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, με τον Χασάν Ταχσίν Πασά να δέχεται τους όρους του Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου. Το mynews.gr βρέθηκε στην έπαυλη ‘’Τόψιν’’ και θα προσπαθήσει να σας δώσει μια μικρή γεύση από έναν τόσο τεράστιο ιστορικά χώρο.
Η προέλευση του ονόματος
Δύο θεωρίες υπάρχουν για την προέλευση του ονόματος Τόψιν. Η μια λέει το όνομα προέρχεται από την περιοχή κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατάκτησης και σημαίνει «τόπος κανονιού», αφού στην περιοχή υπήρχε και μια μοίρα τουρκικού πυροβολικού.
Στα τουρκικά Top σημαίνει κανόνι, οπότε υπάρχει πιθανότητα από αυτή την ερμηνεία να προέρχεται η λέξη, σύμφωνα πάντα με την πρώτη θεωρία.
Η δεύτερη θεωρία : Φορολογικοί κατάλογοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 15ου αιώνα αναφέρονται στην περιοχή ως ‘’’Τόψιν Ιμπραήμ’’ (η περιοχή του πυροβολητή Ιμπραήμ).
Σύμφωνα λοιπόν με τη δεύτερη θεωρία η περιοχή μπορεί να είχε δοθεί ως τσιφλίκι (ανταμοιβή) για τις υπηρεσίες του πυροβολητή στους πολέμους της Αυτοκρατορίας.
Αλλάζοντας χέρια
Ενα συγκρότημα κτιριακών εγκαταστάσεων αγκαλιάζει την έπαυλη (όλα συντηρούνται από τον Ελληνικό Στρατό), μια έπαυλη που χτίστηκε μεταξύ του 1902 και του 1906 σε σχέδια σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Π. Αριγκόνι.
Προοριζόταν για την εξοχική κατοικία του Γιακό Μοδιάνο, ενός από τους κύριους κατόχους της Τράπεζας Σαούλ και ενός από τους τρεις γιούς του Σαούλ Μοδιάνο του δεύτερου σε ιδιοκτησία ακινήτων σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία, αλλά και ως ιδιοκτήτες αρκετών νεοκλασικών κατοικιών στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης.
Το 1911 , αρχικά περνάει σε Οθωμανικά χέρια, από στην ιδιοκτησία Παπαγεωργίου, στη συνέχεια οι Γερμανοί το μετατρέπουν διαδοχικά σε στρατηγείο και νοσοκομείο.
Ξαναπερνάει σε χέρια Ελλήνων μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και πιο συγκεκριμένα σε αυτά των οικογενειών Βοϊβόδα, Σαρόγλου και Παπαγεωργίου από τις οποίες το αγοράζει ο Ελληνικός Στρατός για να στεγάσει το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων το 1999. Το οίκημα κατοικούνταν έως το 1983 και είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής ως κτήμα Παπαγεωργίου η ως απλώς το Κονάκι.
Ταξίδι στον χρόνο
Κυρίαρχη η Οθωμανική επιρροή στην αρχιτεκτονική της έπαυλης ενώ και η οχύρωση μαρτυρά τον φόβο που υπήρχε για τις επιθέσεις ληστών ή κομιτατζήδων αφού το σπίτι είχε κτιστεί κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.
Στα αξιοσημείωτα; Οτι στο πλαίσιο της αυτονομίας του σπιτιού, σε περίπτωση οχύρωσης, συμβάλει και το σιντριβάνι στο εσωτερικό του σπιτιού παρέχοντας πόσιμο νερό έχοντας και λειτουργικό ρόλο πέρα από διακοσμητικό.
Με το που θα μπει κάποιος στους εσωτερικούς χώρους θα αρχίσει το ταξίδι του στην ιστορία και τις μέρες που δόξασαν την Ελλάδα απελευθερώνοντας μετά από πέντε αιώνες τη Θεσσαλονίκη.
Το σιντριβάνι, τα διάφορα έπιπλα, οι πόρτες, το τζάκι, οι ελαιογραφίες, τα πορτρέτα των πρωταγωνιστών, οι προσωπογραφίες, οι φωτογραφίες της εποχής , το αντίγραφο του πρωτοκόλλου της παράδοσης, όλα μα όλα μέσα στους χώρους σε μεταφέρουν σε εκείνες τις μέρες.
Το ιστορικό σαλόνι
Αξίζει, πιστεύουμε , να γίνει ιδιαίτερη μνεία στο σαλόνι, τον ιστορικό χώρο εκείνο όπου όπου ο διάδοχος Κωνσταντίνος υποδέχθηκε την Τουρκική αντιπροσωπεία, συγκεκριμένα τον Σεφίκ Πασά, αλλά και τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στο συγκεκριμένο χώρο της έπαυλης έχει στηθεί το διόραμα που απεικονίζει τον Κωνσταντίνο καθήμενο, δίπλα του τον υπασπιστή του, απέναντι του όρθιο τον Σεφικ Πασά να παραδίδει το πρωτόκολλο με τους όρους της παράδοσης της Θεσσαλονίκης και μπροστά από έναν μπουφέ από ξύλο καρυδιάς του 19ου αιώνα, τον Τούρκο υπασπιστή του Πασά.
Το τζάκι διακοσμεί ένα επιτραπέζιο ρολόι γαλλικής κατασκευής από bronze-dore του 1880 πάνω στην επισμαλτωμένη πλάκα του οποίου αναγράφεται στα Γαλλικά «Salonique Turkiye», Θεσσαλονίκη – Τουρκία.
Εντυπωσιακά κειμήλια
Πολλές αίθουσες κοσμούν τα κειμήλια της εποχής, Ελλήνων, Τούρκων, Βούλγαρων, Σέρβων, Μαυροβούνιων στρατιωτών που έλαβαν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις.
* Τραπεζαρία, κουζίνα, βοηθητικός χώρος κουζίνας, τα μπάνια, τραβούν τα βλέμματα των επισκεπτών με τα καλαίσθητα αντικείμενα που φιλοξενούν, όπως οικιακά σκεύη της εποχής (αλλά και του Β΄ παγκοσμίου πολέμου), πάγκοι εργασίας ακόμη και η παγωνιέρα, το ψυγείο της εποχής.
Αξιοσημείωτη είναι και η προθήκη με αυθεντική στολή υπηρεσίας, δωρεά της οικογένειας Βοϊβόδα, παλαιών ιδιοκτητών της έπαυλης.
Στη μια κρεβατοκάμαρα της έπαυλης φιλοξενήθηκε για τρεις μέρες ο Κωνσταντίνος εκείνες τις συγκλονιστικές στιγμές για τον Ελληνισμό, η μόνη που διέθετε τζάκι, ενώ στον χώρο υπάρχει βιβλιοθήκη που φιλοξενεί μέχρι σήμερα:
Ενα βιβλίο της Εκθεσης Θεσσαλονίκης του 1926, ένα αντίγραφο της αναθεώρησης του Συντάγματος του 1911, λόγοι Ελλήνων πολιτικών στην Βουλή από τις δεκαετίες 1910-1920, ένα έντυπο με προτεινόμενες λύσεις στο ‘’βαλκανικό ζήτημα’’ του 1919, όπως και ένα λαογραφικό βιβλίο ενός στρατιώτη των βαλκανικών πολέμων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πλούσια συλλογή από βιβλία νομικού περιεχομένου της περιόδου 1850-1940, όπως και αρκετά τεύχη της ιστορικής εγκυκλοπαίδειας Μαρασλή.
* Αξίζει όμως και μια επίσκεψη και σε άλλους χώρους των κτιριακών εγκαταστάσεων.
Οπως στον περιστερώνα και στις αίθουσες που φιλοξενούν εκθέματα από τον Α’ και Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Πανέμορφη επίσης και η αίθουσα με υλικό από τις στρατιωτικές μπάντες όπου το μεράκι και η αγάπη για την Ελλάδα σε ταξιδεύουν άλλες εποχές…
* Πολλές ευχαριστίες στην υπολοχαγό Αικατερίνη Σερέτη, διευθύντρια του Στρατιωτικού Μουσείου Βαλκανικού Πολέμου ‘’ΤΟΨΙΝ’’ για την ξενάγηση στους χώρους του Μουσείου και την πολύτιμη βοήθεια.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ