Κάθε μέρα σε κάθε σημείο του πλανήτη κάποιος άνθρωπος πληκτρολογεί. Στον υπολογιστή του, στο κινητό του, σε μια φορητή συσκευή για να δει κάτι, να μάθει κάτι άλλο, να κάνει μια συναλλαγή.
Οι συσκευές έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας από την ώρα που θα ξυπνήσουμε μέχρι την ώρα που θα κοιμηθούμε.
Το mynews.gr συνομίλησε με τον κύριο Παναγιώτη Κατσαρό, αναπληρωτή καθηγητή πληροφορικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Για να μας απαντήσει σε μια σειρά ερωτημάτων και να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στο διαδίκτυο.
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
Πόσο ασφαλείς όμως είμαστε στο διαδίκτυο; Τι σημαίνει «τρύπες ασφαλείας», τι σημαίνει κυβερνοεπίθεση, ποιο μπορεί να είναι το κίνητρο; Όταν λέμε Κατανεμημένη Επίθεση Άρνησης Εξυπηρέτησης, τι εννοούμε;
Πώς αλλάζει η μορφή ενός πολέμου, είναι δικαιολογημένοι οι φόβοι για αυτό που ονομάζουμε τεχνητή νοημοσύνη;
Οι απαντήσεις στο mynews.gr από τον κ. Παναγιώτη Κατσαρό.
-Ας ξεκινήσουμε τη συζήτηση με το τι σημαίνει κυβερνοασφάλεια και κυβερνοπόλεμος
«Καταρχήν δεν υπάρχει υπολογιστικό σύστημα δικτυωμένο, που μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα ασφαλές. Στην πληροφορική μπορούμε να θεωρήσουμε ως απόλυτα ασφαλές σύστημα, μόνο την περίπτωση ενός υπολογιστή, που δεν είναι συνδεδεμένος στο ρεύμα, δηλαδή δεν έχει τροφοδοσία.
Το ότι δεν υφίσταται η έννοια της απόλυτης ασφάλειας οφείλεται στο ότι η λειτουργία των υπολογιστικών συστημάτων εξαρτάται από το λογισμικό που αυτά εκτελούν. Το λογισμικό το κατασκευάζουν άνθρωποι και όπως και γι’ αυτό αναπόφευκτα υπάρχουν παραλείψεις.
Δεν αναφέρομαι σε λάθη, αλλά σε παραλείψεις κατά τη σχεδίαση του λογισμικού. Όταν ένας προγραμματιστής κάνει ένα λάθος, υπάρχουν τρόποι για να βρει το λάθος, αλλά από την άλλη ποτέ δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος ότι έκανε όλα όσα έπρεπε για να προστατεύεται ένα σύστημα από όλες τις απειλές.
Οι πιθανές απειλές συνεχώς διευρύνονται επειδή πάντα μπορεί να εφευρίσκονται νέες, ακόμη και μετά από την κατασκευή του λογισμικού. Οι όποιες παραλείψεις λοιπόν κατά τη σχεδίαση του λογισμικού δεν είναι ακριβώς λάθη, αλλά ας πούμε ότι είναι ‘’τρύπες ασφαλείας’’, δηλαδή κενά ασφαλείας που μπορεί να εκμεταλλευτεί κάποιος κακόβουλος. Από εκεί ξεκινάνε όλα.
Όλες οι κυβερνοεπιθέσεις ξεκινάνε, επειδή κάποιοι με εξειδικευμένη γνώση είναι σε θέση να εντοπίσουν τέτοια κενά ασφαλείας. Επίσης, αυτά τα κενά ασφαλείας πλέον διαδίδονται, μεταξύ των ενδιαφερομένων πολύ γρήγορα εξαιτίας των δυνατοτήτων επικοινωνίας που παρέχει το διαδίκτυο.
Υπάρχει και μια άλλη συνιστώσα, που αναφέρεται στο κίνητρο. Γιατί να ασχολείται κάποιος με το να προσπαθεί να εντοπίσει τέτοια κενά ασφαλείας και να βρει τρόπους για να τα εκμεταλλευτεί; Το κίνητρο μπορεί να είναι οικονομικό, μπορεί να είναι κάποια εγκληματική δραστηριότητα ή πολιτικό.
Εδώ πλέον αναφερόμαστε σ’ αυτό που χαρακτηρίσατε με τον όρο κυβερνοπόλεμος, δηλαδή τα περιστατικά ανάπτυξης συστηματικών και στοχευμένων κυβερνοεπιθέσεων στα οποία έχουμε στρατευμένους εισβολείς σε κρίσιμα συστήματα και υποδομές μιας χώρας. Μιλάμε για πολύ μεγάλης κλίμακας επιθέσεις που στηρίζονται σε οργανωμένα σχέδια προσβολής συστημάτων.
Οι υποδομές που προσβάλλονται μπορεί να νεκρώσουν ζωτικής σημασίας υπηρεσίες σε μία χώρα.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει στην Ουκρανία σήμερα, από όσα ακούγονται τουλάχιστον, αν και δε μαθαίνουμε πολλές τεχνικές λεπτομέρειες. Βεβαίως, σε κάθε χώρα για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων οργανώνονται ομάδες κυβερνοάμυνας, δηλαδή ομάδες που εργάζονται στο να θωρακίσουν τα συστήματα και τις κρίσιμες υποδομές από τέτοιου είδους επιθέσεις».
-Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ένα παράδειγμα μαζικών κυβερνοεπιθέσεων. Γατί έχουμε διαβάσει στο παρελθόν να συμβαίνουν πολλά
«Παραδείγματα κυβερνοεπιθέσεων μεγάλης κλίμακας υπάρχουν πάρα πολλά. Στις 27 Απριλίου 2007 εκδηλώθηκε μία σειρά κυβερνοεπιθέσεων που έβαλαν στο στόχαστρο τις ιστοσελίδες οργανισμών της Εσθονίας, συμπεριλαμβανομένων του κοινοβουλίου, των τραπεζών, των υπουργείων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.
Οι ειδικοί έχουν χαρακτηρίσει το συγκεκριμένο τύπο επίθεσης ως Κατανεμημένη Επίθεση Άρνησης Εξυπηρέτησης (DDoS) και μάλιστα για να πάρει τις διαστάσεις που πήρε χρησιμοποίησαν οι επιτιθέμενοι υπολογιστικά συστήματα ανυποψίαστων χρηστών, που από πριν είχαν φροντίσει να τα ελέγξουν.
Παρατηρούμε λοιπόν ότι για να καταστεί δυνατή μιας μεγάλης κλίμακας επίθεση δεν χρειάζεται αυτή να οργανωθεί από μια μεγάλη ομάδα συνεργών. Εκείνο που χρειάζεται μία μικρή κλειστή ομάδα συνεργών οι οποίοι διαθέτουν την κατάλληλη τεχνογνωσία.
Αυτοί, για να μεγεθύνουν την ένταση της επίθεσης χρησιμοποιούν υπολογιστικά συστήματα ανυποψίαστων, που έχουν παραβιάσει, για να τα ελέγχουν και τα χρησιμοποιούν γι’ αυτό το σκοπό.
Υπάρχουν και πιο πρόσφατα παραδείγματα μεγάλης κλίμακας κυβερνοεπιθέσεων, όπως στο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο του Ιράν στις 8 Φεβρουαρίου 2020, επίθεση ransomware στη διοίκηση του συστήματος υγείας της Ιρλανδίας στις 14 Μαίου 2021 κ.α.».
-Οι κυριότεροι στόχοι όταν κάποιος κάνει κυβερνοεπίθεση ποιοι μπορεί να είναι;
«Οι μαζικές κυβερνοεπιθέσεις μπορεί να στοχεύουν στις κρίσιμες διαδικτυακές υποδομές μιας χώρας. Μία υπηρεσία του διαδικτύου που είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του συστήματος αντιστοίχισης των πόρων του διαδικτύου σε διευθύνσεις υπολογιστών είναι το Domain Name System (DNS). Αν προσβληθεί αυτή η υπηρεσία σε έναν τομέα του διαδικτύου, τότε δεν θα μπορούμε να χρησιμοποιούμε καμία από τις υπηρεσίες (ιστοσελίδες, email κλπ) αυτού του τομέα.
Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δε δημοσιοποιούνται όλα τα συμβάντα κυβερνοεπιθέσεων και υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό. Η κύρια αιτία είναι ότι διακυβεύεται η αξιοπιστία και η υπόληψη των θυμάτων αυτού του είδους κυβερνοεπιθέσεων, που μπορεί να είναι εταιρείες ή κράτη.
Αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων και περιστατικά εκβιασμών. Δηλαδή παραβιάσθηκαν προσωπικά δεδομένα σε μεγάλη εταιρία ή σε δημόσιους οργανισμούς με στόχο την αποκόμιση λύτρων, ώστε αυτά τα δεδομένα να μη χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια ή να πουληθούν για χρήση από άλλους. Αυτή είναι ξεκάθαρα μία περίπτωση που το κίνητρο είναι οικονομικό».
-Δηλαδή όποιος έχει την απαιτούμενη τεχνογνωσία μπορεί να ‘’πειράξει’’ το σύστημα
«Όταν λέμε να πειράξει το σύστημα δεν εννοούμε ένα υπολογιστικό σύστημα, μπορεί να υπάρξει ένα δίκτυο υπολογιστικών συστημάτων που προσφέρει μία κρίσιμη υπηρεσία.
Το Domain Name System που ανέφερα δε δίνεται ως υπηρεσία από έναν υπολογιστή, αλλά από πολλούς. Άρα στοχεύουν τη ν υπονόμευση μιας κρίσιμης υποδομής έχουν την εμπειρογνωμοσύνη να επηρεάσουν όχι μόνο έναν, αλλά πολλούς υπολογιστές».
-Τι κόστος χρειάζεται για μια χώρα ή για μια εταιρεία για να αναπτύξει ένα τέτοιο μηχανισμό; Να μπορεί να αμύνεται σε κυβερνοεπιθέσεις
«Από τις εξελίξεις που παρακολουθούμε στην αγορά εργασίας παρατηρούμε ότι οι καλύτερα αμειβόμενοι επιστήμονες είναι αυτοί που ασχολούνται με την κυβερνοασφάλεια.
Για τη χώρα πιστεύω ότι πρέπει να οργανωθεί μία πολιτική εκπαίδευσης ειδικών κυβερνοασφάλειας στα πανεπιστήμια, καθώς επίσης και διαδικασίες πιστοποίησης, αλλά και να γίνουν προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού σε όλους του δημόσιους φορείς και τις αρχές ασφαλείας».
-Στην Ελλάδα σε ποια κατάσταση είμαστε;
«Ξέρω ότι γίνονται προσπάθειες οργάνωσης και συντονισμού των ειδικών κυβερνοασφάλειας σε σύγχρονα σενάρια επιθέσεων στο πλαίσιο ασκήσεων κυβερνοάμυνας. Σε αυτές τις ασκήσεις εμπλέκονται δημόσιοι οργανισμοί και φορείς εκπαίδευσης ειδικών. Μάλιστα στο παρελθόν συμμετείχανε και οι ερευνητές της δικής μου ομάδας.
Από την άλλη, έχω την άποψη ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη εκπαιδευτική προσέγγιση, όπως απαιτείται από τις περιστάσεις. Για να είμαστε επαρκείς στην αντιμετώπιση εκτεταμένων περιστατικών κυβερνοεπιθέσεων θα πρέπει να οργανωθεί η εκπαίδευση ειδικών σε πιο συστηματική βάση».
-Πόσο ασφαλής μπορεί να αισθάνεται μια χώρα, μεγέθους ΗΠΑ ή Κίνας;
Πολλές φορές , ο απλός άνθρωπος, νιώθει ότι μπορεί να καταρρεύσουν τα πάντα ανά πάσα στιγμή
«Δεν παίζει ρόλο αν είσαι υπερδύναμη καθώς, όπως είπα, δεν υπάρχει απόλυτα ασφαλής υποδομή σε όποια χώρα και αν είναι αυτή. Η ασφάλεια είναι μία διαρκής προσπάθεια υλοποίησης μηχανισμών προστασίας από πρωτοεμφανιζόμενες απειλές, δηλαδή εξελίσσεται συνεχώς μέσα στο πλαίσιο ενός ανταγωνιστικού παίγνιου.
Έχουμε από τη μία αυτούς που προσπαθούν να εντοπίσουν κενά ασφαλείας και να τα εκμεταλλευτούν και αυτούς που προσπαθούν να θωρακίσουν τα συστήματά τους, όσο περισσότερο γίνεται.
Σ’ αυτό το ανταγωνιστικό παίγνιο, κρίσιμο ρόλο παίζει ο παράγοντας χρόνος, δηλαδή το διάστημα από τη στιγμή που κάποιος ανακαλύπτει ένα κενό ασφαλείας μέχρι να το εκμεταλλευτεί και αν μέσα σ’ αυτό το διάστημα προλάβει ο αμυνόμενος να θωρακίσει το σύστημά του.
Αν καταφέρει ο αμυνόμενος να περιορίσει αυτή τη ζημιά και να την απομονώσει, θα έχει στη συνέχει τη δυνατότητα να βρει την αιτία, δηλαδή αν επιτεύχθηκε η παραβίαση και το τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, ενέργειες που απαιτούν ένα χρονικό διάστημα.
Σήμερα υπάρχουν δημόσια προσβάσιμες πηγές πληροφοριών (βάσεις δεδομένων) στις οποίες καταχωρούνται τα περιστατικά επιθέσεων σε όλο τον κόσμο.
Από τη στιγμή της εκδήλωσης μιας επίθεσης είναι πολύ κρίσιμο το χρονικό διάστημα αντιμετώπισής της από την ομάδα κυβερνοασφάλειας και αφού αυτό γίνει, μόνο τότε δημοσιοποιούνται οι τεχνικές λεπτομέρειες του περιστατικού. Το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μπορεί να είναι ένα ή δυο 24ωρα».
-Μπορεί να συμβαίνει μια κυβερνοεπίθεση, έστω σε μικρή κλίμακα και να μην το γνωρίζουμε; Και να έχει αρνητικά αποτελέσματα;
«Ναι, βέβαια. Οι πιο ‘’επιτυχημένες’’ κυβερνοεπιθέσεις προετοιμάζονται και μάλιστα μπορεί αυτό να διαρκέσει ένα όχι μικρό χρονικό διάστημα. Το πρώτο στάδιο είναι να αποκτήσει ο κακόβουλος τον έλεγχο ενός άλλου συστήματος.
Μπορεί δηλαδή να μη φαίνεται ότι ένα σύστημα έχει παραβιαστεί διότι δεν είναι απαραίτητο να έχει ενεργοποιηθεί κάποια δραστηριότητα που να κινήσει τις υποψίες. Αυτή η προετοιμασία μπορεί να διαρκέσει αρκετά και σε κάποια στιγμή να εκδηλωθεί μία επίθεση μεγάλης κλίμακας, που μόνο τότε γίνονται εμφανείς οι συνέπειές της».
-Ως επιστήμονας πιστεύετε ότι ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει τα πάντα, όπως λέμε, σχετικά με το θέμα; Της κυβερνοασφάλειας
«Δε χρειάζεται. Θα επικαλεστώ ένα παράδειγμα από την καθημερινή μας ζωή. Όλοι μας χρησιμοποιούμε εφαρμογές τραπεζικών συναλλαγών, με τις οποίες διακινούμε τους οικονομικούς μας πόρους, αν και γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια.
Ο λόγος που αυτές οι εφαρμογές βρίσκονται σε ευρεία χρήση είναι ότι οι οργανισμοί και οι τράπεζες, που τις διαχειρίζονται, έχουν φροντίσει να σχεδιάσουν τα συστήματά τους, έτσι ώστε για να καταφέρει κάποιος να παρεμβληθεί και να υπονομεύσει τις συναλλαγές να πρέπει να περάσει από πολλά διαδοχικά επίπεδα ελέγχου.
Δεν είναι εύκολο να παραβιάσει κάποιος ούτε το πρώτο επίπεδο, αλλά ακόμη και να το παραβιάσει, τότε υπάρχει και ένα επόμενο επίπεδο προστασίας κοκ.
Σκεφτείτε πως γίνονται οι συναλλαγές. Ο καθένας έχει ένα όνομα χρήστη και ένα συνθηματικό. Η προσωπική τηλεφωνική συσκευή, χρησιμοποιείται ως ένα επιπλέον μέσο διασφάλισης της ταυτότητας του συναλλασσόμενου.
Εκεί στέλνεται ένα άλλο pin προκειμένου να βεβαιωθεί η τράπεζα ότι εσύ είσαι αυτός που θέλει να κάνει τη συναλλαγή.
Ακόμη και αν υποκλαπεί το συνθηματικό λογαριασμού ενός χρήστη, για να μπορεί ένας κακόβουλος να κάνει συναλλαγή υποδυόμενος την ταυτότητα του πραγματικού πελάτη θα πρέπει να κατέχει επίσης την προσωπική του τηλεφωνική συσκευή, δηλ. έχουμε δύο επίπεδα προστασίας. Άρα δε χρειάζεται να γνωρίζουμε τα πάντα για την κυβερνοασφάλεια, αρκεί μόνο να είμαστε υποψιασμένοι. Κάποιοι ειδικοί έχουν φροντίσει για την προστασία μας».
-Υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι βρίσκονται συνεχώς υπό παρακολούθηση. Πολλοί φέρνουν το παράδειγμα, «ψάχνω κάτι στο ίντερνετ και μετά με βομβαρδίζουν με αυτό που έψαχνα»
«Ναι, είναι αλήθεια ότι τα ψηφιακά μας ίχνη χρησιμοποιούνται στην παρακολούθηση των προτιμήσεων μας, που τελικά υπονομεύει την ιδιωτικότητά μας. Αυτό βέβαια γίνεται με τη δική μας συνέργεια, αφού συνεχίζουμε να αφήνουμε ψηφιακά ίχνη ενώ παρατηρούμε και αποδεχόμαστε το πώς αυτά μπορεί να χρησιμοποιούνται.
Με την καταγραφή των προτιμήσεων μας αποκαλύπτονται στοιχεία για τη συμπεριφορά μας, που τα εκμεταλλεύονται μεγάλες εταιρείες στις δραστηριότητες προώθησης των προϊόντων και των υπηρεσιών τους.
Από την άλλη, υπάρχει επίσης λογισμικό που παρέχει αντίστοιχες δυνατότητες πλοήγησης στον παγκόσμιο ιστό χωρίς να παρακολουθούνται οι προτιμήσεις του χρήστη».
-Σας ανησυχεί, ως επιστήμονα, η σχέση των νέων παιδιών με το διαδίκτυο; Άλλωστε μιλάμε για την εποχή της ταχύτητας, η μια πληροφορία διαδέχεται την άλλη, ενώ υπάρχουν και τα fake news
«Όχι, δεν με ανησυχεί, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυόμαστε. Αντίθετα, πρέπει να διαχειριστούμε με κατάλληλο τρόπο τη νέα αυτή κατάσταση.
Είναι σημαντικό να παρατηρούμε την κοινωνική συμπεριφορά των νέων παιδιών, καθώς στα παιδιά αυτά δίνονται σήμερα πολύ περισσότερα ερεθίσματα και αφορμές επικοινωνίας μέσα από το διαδίκτυο. Δεν εννοώ παρακολούθηση του τι κάνουν, αλλά αναφέρομαι στην ανάγκη να παρατηρούμε προσεκτικά την εξέλιξη της κοινωνικής τους συμπεριφοράς, να τα καθοδηγούμε και να προλαμβάνουμε πιθανούς κινδύνους.
Για παράδειγμα, εγώ στο σπίτι μου, για πολλά χρόνια απέφυγα να εγκαταστήσω υπολογιστή στα δωμάτια των παιδιών μου, όμως είχαμε υπολογιστή στον κοινό χώρο, όπου περνούσαμε τις περισσότερες ώρες όλοι μαζί.
Όταν τα παιδιά μεγάλωσαν και χρειάστηκαν υπολογιστή για το σχολείο, είχε πλέον διαμορφωθεί η προσωπικότητά τους σε μεγάλο βαθμό, που σημαίνει ότι μπορούσαν να αντιλαμβάνονται καλύτερα τους κινδύνους και να αποφεύγουν τον εθισμό, οπότε δε φοβήθηκα να βάλω υπολογιστή στα δωμάτια τους. Επίσης, καθυστέρησα όσο περισσότερο μπορούσα τη δυνατότητα χρήσης κινητού τηλεφώνου.
Άρα, δε νομίζω ότι πρέπει να μας ανησυχεί η σχέση των παιδιών με την τεχνολογία, όμως από την άλλη είναι σίγουρο ότι τα νέα παιδιά συμπεριφέρονται διαφορετικά σήμερα. Νομίζω ότι το πιο σημαντικό είναι ο κάθε γονέας να μιλάει πολύ στα παιδιά του.
Όσο περισσότερο ασχολείται με αυτά, τόσο ευκολότερα μπορεί να τους μεταδίδει αρχές και οι αρχές αυτές θέτουν ένα πλαίσιο κανόνων που θα καθορίσει τη συμπεριφορά των παιδιών. Πρέπει να εμφυσήσουμε στα παιδιά μία κριτική στάση ή επιφυλακτικότητα στην αποδοχή των πληροφοριών που περνάνε μπροστά από τα μάτια τους».
-Δυστυχώς ζούμε έναν πόλεμο στην Ευρώπη. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι ακόμη και η μορφή του πολέμου θα αλλάξει.
«Είναι αλήθεια ότι σήμερα μπορεί να διεξάγεται ένας κυβερνοπόλεμος, χωρίς να είναι απαραίτητο να έχει προηγηθεί επίσημη κήρυξη πολέμου, όπως αυτός που γίνεται αυτές τις μέρες.
Αν κάποιος πρέπει να αμυνθεί σε έναν κυβερνοπόλεμο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να πείσει ότι υφίσταται τις συνέπειες ενός πολέμου. Αν και υπάρχουν τρόποι να διαπιστωθούν τα περιστατικά κυβερνοεπιθέσεων σε ένα τέτοιο πόλεμο, υπάρχει τελικά ένας υποκειμενισμός στο αν αυτά τα περιστατικά συνιστούν πόλεμο ή όχι.
Όταν από την άλλη γινόμαστε μάρτυρες χρήσης θανατηφόρου βίας, εκεί δεν υπάρχει υποκειμενισμός.
Επίσης, σε έναν πραγματικό πόλεμο, μία σημαντική συνιστώσα του που μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή του είναι ο κυβερνοπόλεμος ή αλλιώς ηλεκτρονικός πόλεμος, δηλαδή η χρήση τεχνολογιών που αδρανοποιούν ή επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των οπλικών συστημάτων.
Μία άλλη σημαντική πτυχή είναι η διασπορά ψευδών ή παραπλανητικών ειδήσεων, που μπορεί να είναι μέρος μιας εκστρατείας ψυχολογικού πολέμου. Όμως τα fake news δεν είναι μόνο ένα ζήτημα σε καιρούς πολέμου, αλλά είναι ένα ζήτημα χειραγώγησης της κοινής γνώμης ή πρόκλησης αντιδράσεων για συγκεκριμένους λόγους ή συμφέροντα. Θα έλεγα ότι τα fake news είναι η αναγγελία «γεγονότων» που στην πραγματικότητα δεν έχουν συμβεί».
-Σαν επιστήμονας και σαν πατέρας είστε αισιόδοξος για την επόμενη μέρα ανθρώπου-διαδικτύου;
«Ναι, είμαι αισιόδοξος. Σε κάθε βήμα εξέλιξης του ανθρώπου υπήρχαν πάντα όσοι υποστήριζαν ότι πρέπει να αποδεχόμαστε και να υιοθετούμε άκριτα τις εξελίξεις που επρόκειτο να αλλάξουν τη ζωή μας, αλλά υπήρχαν και αυτοί που διατηρούσαν πάντα μία περισσότερο κριτική στάση, αυτοί που υποστήριζαν ότι πρέπει να θέσουμε ένα πλαίσιο ηθικής και να φροντίσουμε για την εκπαίδευση των παιδιών μας.
Τελικά σε όλες τις περιπτώσεις το αποτέλεσμα ήταν η κοινή συνισταμένη αυτών των δύο τάσεων, γι’ αυτό και είμαι αισιόδοξος. Πιστεύω ότι πάντα θα μπορούμε να βρίσκουμε τους τρόπους να διατηρούμε την εξέλιξη των πραγμάτων σε μια πορεία, που θα είναι τελικά ωφέλιμη για τον άνθρωπο. Έτσι λειτουργεί η κοινωνία μας και αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει η τεχνολογία».
-Υπήρξε η βιομηχανική επανάσταση, που άλλαξε τον τότε κόσμο, υπήρξαν πολλές αλλαγές στην ιστορία του ανθρώπου. Λένε κάποιοι «Αυτό το βλέπαμε, το νιώθαμε». Με το διαδίκτυο κάποιοι νιώθουν ότι οι αλλαγές δεν είναι ορατές. Π.χ. οι μεγαλύτερης ηλικίας, που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία
«Εμείς που είμαστε ειδικοί στην πληροφορική έχουμε μία ευθύνη, δηλαδή να εξηγούμε τι πρέπει να προσέχουμε και τι δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε. Πιστεύω ότι στην Ελλάδα, στο χώρο της πληροφορικής, έχουμε ανθρώπους με βαθιά γνώση του χώρου, που μπορούν να εξηγήσουν με απλές κουβέντες τις εξελίξεις στον κόσμο που δε γνωρίζει».
-Αν και θα ξεφύγουμε λίγο από το θέμα, θα ήθελα να σας ρωτήσω και για την τεχνητή νοημοσύνη. Ένας υπολογιστής μπορεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο;
«Αυτό είναι ένα παλιό ερώτημα, που απασχόλησε και τον πατέρα της πληροφορικής, τον Άλαν Τούρινγκ. Θα σας απαντήσω μέσω της θεωρίας που διατύπωσε και οδήγησε σε αυτό που σήμερα λέμε Τούρινγκ τεστ. To Τούρινγκ τεστ είναι μία δοκιμή που μπορεί με ασφάλεια να διακρίνει αν αυτός που απαντάει στα ερωτήματα του τεστ είναι ένας άνθρωπος ή ένα αυτοματοποιημένο σύστημα.
Ουσιαστικά ο Τούρινγκ μας είπε ότι ποτέ μία μηχανή δε θα μπορεί να έχει την ευφυία ενός ανθρώπου. Πάντα θα είμαστε σε θέση να διακρίνουμε μία μηχανή από έναν άνθρωπο. Μπορεί λοιπόν οι μηχανές να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο; Η απάντηση είναι όχι».
-Ναι, αλλά υπάρχει και το παράδειγμα ότι πλέον οι μηχανές παίρνουν τη θέση των ανθρώπων, το βλέπουμε σε μεγάλες επιχειρήσεις
«Αυτό είναι αλήθεια. Αυξάνεται το επίπεδο αυτοματισμού των διαδικασιών παραγωγής, της επικοινωνίας και του τρόπου που λειτουργούμε στην καθημερινότητά μας. Συνέπεια αυτής της εξέλιξης είναι ότι χάνονται θέσεις εργασίας σε κάποια επαγγέλματα, που παλιότερα μας ήταν χρήσιμα. Όμως δε νομίζω ότι υπάρχει δυνατότητα να αλλάξουμε τη ροή των πραγμάτων.
Πρέπει να κατευθύνουμε τους νέους ανθρώπους προς τα νέα επαγγέλματα που ζητάει η οικονομία και να τους αποθαρρύνουμε από το να πάνε σε παλιά επαγγέλματα, στα οποία θα έχουν ένα αβέβαιο μέλλον.
Οι περισσότεροι αυτοματισμοί δε σημαίνουν ότι η μηχανή θα γίνει ποτέ τόσο έξυπνη όσο είναι ο άνθρωπος και θα μπορούν να παίρνουν κρίσιμες αποφάσεις, που σήμερα παίρνει ο άνθρωπος».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ