1430…
Η Θεσσαλονίκη, η πόλη του Κάσσανδρου, η όμορφη πόλη του Βυζαντίου, η συμβασιλεύουσα, η πόλη με τη μακραίωνη ιστορία και την αλληλεπίδρασή της με τόσους πολιτισμούς, το χωνευτήρι των πολιτισμών, δεν είναι πια σε χέρια Ελληνικά. Οι Οθωμανοί την καταλαμβάνουν…
1912…
Προς την Α. Υψηλότητα τον πρίγκιπα Κωνσταντίνο, αρχηγό του ελληνικού στρατού
“Έχω την τιμή να πληροφορήσω την Υμετέρα Υψηλότητα ότι αποδέχομαι την πρότασή σας την οποία κάνατε χθες.”
ΧΑΣΑΝ ΤΑΧΣΙΝ, στρατηγός μεραρχίας και διοικητής του 8ου σώματος του οθωμανικού στρατού
Με αυτά τα λόγια και χωρίς να χυθεί αίμα, η Θεσσαλονίκη απελευθερώνεται από τους Οθωμανούς, διώχνει από πάνω της τα Τουρκικά χέρια, αποκτά τη ζωογόνο δύναμη του Ελληνισμού, που τόσο πολύ την ομόρφυνε στο πέρασμα των αιώνων.
Η Θεσσαλονίκη είναι και πάλι ελληνική μετά από πέντε αιώνες, η μονάκριβη πόλη επιστρέφει στην αγκαλιά της Ελλάδας. Αλλωστε, ποια μάνα δεν αγαπάει το παιδί της;
Το 1912, ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος με τη συμμαχία Ελλάδας, Σερβίας και Βουλγαρίας ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία, που ήδη αιμορραγούσε χάνοντας συνεχώς εδάφη, σε συνδυασμό με την προέλαση του Ελληνικού στρατού έκαναν το όνειρο αιώνων πραγματικότητα.
Η Θεσσαλονίκη ανάσανε επιτέλους και πάλι ελληνικό αέρα, η γαλανόλευκη κυμάτιζε άφοβα και πάλι παντού, οι καμπάνες ήχησαν σημάνοντας την πολυπόθητη ελευθερία.
1430-1912, αιώνες Οθωμανικού ζυγού, θυσίες, αλλοίωση με το πέρασμα διαφορετικών πολιτισμών, με τον καθένα να αφήνει το δικό του αποτύπωμα. Αλλά και το άσβεστο πάθος κάποτε να ξαναγίνει ελληνική, να ανασάνει πάλι Ελλάδα η πόλη την τεράστια στρατηγική σημασία και αξία.
Ας γυρίσουμε το ρολόι του χρόνου
Ας γυρίζουμε όμως το ρολόι του χρόνου και ας δούμε, έστω ας δούμε τι προηγήθηκε μέχρι να φτάσουμε στην 26η Οκτωβρίου του 1912.
Από τον Αύγουστο του 1912 η ατμόσφαιρα στα Βαλκάνια ήταν τεταμένη – τα κράτη της βαλκανικής συμμαχίας έβλεπαν την αποδυναμωμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία να μην είναι σε θέση να προστατέψει τα σύνορά της, με την Ιταλία να κερδίζει τον μεταξύ τους πόλεμο την περίοδο 1911-1912, ενώ παράλληλα οι αλβανικές επαναστάσεις του 1910 και 1912 να μαίνονται ανεξέλεγκτες.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποστράτευσε 120.000 μάχιμο και άρτια εκπαιδευμένο τακτικό στρατό από όλα τα σώματα ως κίνηση καλής θελήσεως έπειτα από συνεννόηση με την Αυστροουγγαρία.
Αδιάλλακτη στάση των Οθωμανών
Παράλληλα, η αδιάλλακτη στάση της απέναντι στα βαλκανικά κράτη όσον αφορά τους χριστιανικούς πληθυσμούς, και οι εκατέρωθεν προκλήσεις ήταν ενδεικτικές ότι ο πόλεμος ήταν επικείμενος, δεν θα αργούσε να ξεσπάσει , όπως και έγινε τελικά. Στα μέσα Σεπτεμβρίου οι βαλκανικές χώρες κήρυξαν επιστράτευση, με πρόσχημα στρατιωτικά γυμνάσια.
Η επιστράτευση στην Ελλάδα
Η επιστράτευση στην Ελλάδα ξεκίνησε στις 17/9/1912 και απέδωσε 135.000 άντρες.
Eλληνες ομογενείς κατατάχθηκαν επίσης και από την Κρήτη, η οποία εκείνη την εποχή ήταν αυτόνομη, την Κύπρο (ο δήμαρχος Λεμεσού, Χριστόδουλος Σώζος, ήταν ανάμεσα στους πεσόντες της μάχης του Μπιζανίου), την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την Αμερική (οι εθελοντές της Αμερικής πήραν την άδεια από τον Διάδοχο Κωνσταντίνο να ράψουν τα αρχικά ΝΥ στα μανίκια τους), όπως και ένα σώμα Γαριβαλδινών εθελοντών από την Ιταλία.
Ο παραλογισμός της εποχής, που θυμίζει πολλά ακόμη και σήμερα;
Είναι αξιοσημείωτο ότι πριν τον πόλεμο, οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής διαμήνυσαν στις χώρες της βαλκανικής συμμαχίας ότι η ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν αδιαπραγμάτευτη, ανεξαρτήτως της έκβασης ενός πιθανού πολέμου.
Το ξέσπασμα του πολέμου
Ο Πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε με την επίθεση της βαλκανικής συμμαχίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 25/9/1912 από το Μαυροβούνιο στην περιοχή της Σκόδρας.
Η Σερβία και η Βουλγαρία ξεκίνησαν την επίθεσή τους στις 4/10/1912, ενώ η Ελλάδα στις 5/10/1912 πέρασε τα σύνορα και επιτέθηκε στα προχωρημένα φυλάκια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Θεσσαλία, τα περισσότερα από τα οποία βρέθηκαν αφύλαχτα.
Για την Ελλάδα τα μέτωπα ήταν δυο: αυτό της Ηπείρου και αυτό της Μακεδονίας.
Στην αρχή των εχθροπραξιών το βάρος έπεσε στο μέτωπο της Μακεδονίας όπου ο κύριος όγκος του στρατού (100.000 άντρες με αρχηγό του στρατού Θεσσαλίας τον Διάδοχο Κωνσταντίνο) έδωσε σφοδρές μάχες στην Ελασσόνα, στο Σαραντάπορο και τα Γιαννιτσά.
Το δίλημμα, η απόφαση και οι Βούλγαροι
Μετά τη μάχη του Σαρανταπόρου, τέθηκε το δίλημμα στις δυνάμεις των Ελλήνων σχετικά με το ποια πορεία θα έπρεπε να ακολουθήσει ο Ελληνικός Στρατός.
Η Κυβέρνηση στην Αθήνα είχε αποκομίσει πληροφορίες από έναν ελληνικής καταγωγής γιατρό που υπηρετούσε στο βουλγαρικό στρατό, τον Φίλιππο Νίκογλου, ότι ο Βουλγαρικός στρατός κινείται ταχύτατα προς τη Θεσσαλονίκη με σκοπό να την καταλάβει πρώτος, κάτι που ευτυχώς δεν συνέβη ποτέ.
Έτσι η κυβέρνηση σύστησε στον Κωνσταντίνο να κινηθεί ταχύτατα προς την πόλη. Ο Κωνσταντίνος από την πλευρά του διαμήνυσε στην Κυβέρνηση πως η πορεία του Ελληνικού στρατού θα κρινόταν με βάση τις συνθήκες που επικρατούσαν στο πεδίο της μάχης, ενώ διατύπωσε πως θα ήταν προτιμότερη μια πορεία προς τα βόρεια, με απώτερο σκοπό την κατάληψη του Μοναστηριού και τη συνάντηση με τον Σερβικό στρατό.
Ακολούθησε εκτεταμένη τηλεγραφική επικοινωνία μεταξύ των δυο πλευρών, ώσπου οι συνθήκες και η πίεση της κυβέρνησης οδήγησαν τον Κωνσταντίνο να κατευθυνθεί προς την Θεσσαλονίκη.
Η μάχη για την Θεσσαλονίκη έγινε γύρω από τα Γιαννιτσά.
Ο ελληνικός στρατός κατανίκησε τις δυνάμεις των Οθωμανών σε ένα εκτεταμένο μέτωπο, και έπειτα από δυσκολία λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών πέρασε τον Αξιό ποταμό.
Η συγκινητική συμβολή των κατοίκων της Χαλάστρας
Οι κάτοικοι του χωριού Χαλάστρας έδωσαν τις βάρκες τους στον ελληνικό στρατό ο οποίος τις έδεσε όλες μαζί στην σειρά, ενώ οι κάτοικοι των γύρω αγροικιών ξήλωσαν τις πόρτες και τα σανίδια από τα σπίτια και τους αχυρώνες τους ώστε να σχηματιστεί μια λεμβόζευκτη γέφυρα.
Οι εκτεταμένες προσπάθειες του μηχανικού και των κατοίκων είχαν επιτυχές αποτέλεσμα: ο στρατός των 100.000 αντρών πέρασε το ποτάμι σε δυο ημέρες, παρά τις ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες.
* Πολλές ευχαριστίες στην υπολοχαγό Αικατερίνη Σερέτη, διευθύντρια του Στρατιωτικού Μουσείου Βαλκανικών Πολέμων ‘’ΤΟΨΙΝ’’ για την ξενάγηση στους χώρους του Μουσείου και την πολύτιμη βοήθειά της.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ