«Κύριε Μανιάτη, συζητάμε τόση ώρα, αλλά δεν σας ρώτησα το σημαντικότερο. Πώς όλα αυτά τα αντικείμενα και οι στολές φτάνουν στον χώρο της έκθεσης; Εχετε καμία βοήθεια;».
Η απάντηση; « Χρειάζεται υπομονή, πολύ χρόνο και ψάξιμο. Είτε μέσω internet και δημοπρασιών, είτε από συλλογές».
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
Ο κ. Αθανάσιος Μανιάτης, πρώην διευθυντής Μουσικού Σώματος ΓΕΣ, αντισυνταγματάρχης ε.α. (ΜΣ) είναι ένας εκ των συντελεστών της έκθεσης με τίτλο «200 Χρόνια Στρατιωτικής Μουσικής» που φιλοξενείται στο κτίριο της Αντιδημαρχίας Τεχνικών Έργων Θεσσαλονίκης ( στην οδό Αγγελάκη 13) αυτές τις ημέρες και θα διαρκέσει μέχρι και τις 22 Ιανουαρίου 2022 (καθημερινές από 09:00- μέχρι 20:00 – https://www.mynews.gr/mousikh-stratiotikh-ekthesi/).
Μαζί με τον κ. Λεωνίδα Μικρόπουλο (πρώην διευθυντής του Μουσείου Βαλκανικών Πολέμων ‘’ΤΟΨΙΝ’’, επίσης αντισυνταγματάρχη ε.α. (ΜΣ) έκαναν προσιτό στο ευρύ κοινό ένα άγνωστο κομμάτι της στρατιωτικής ελληνικής ιστορίας, αυτής που έχει σχέση με τη μουσική.
«Ψυχαγωγία και εθνική ταυτότητα»
To mynews.gr συνομίλησε με τον κ. Αθανάσιο Μανιάτη και μαζί ταξιδέψαμε στον χρόνο, από τα πρώτα βήματα της στρατιωτικής μουσικής στην Ελλάδα μέχρι και σήμερα.
«Η πρώτη ίσως αναφορά είναι αυτής της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά» αριθ. 30/12 Απρ. 1824, στην οποία αναφέρει σχετικά για την κηδεία του Λόρδου Γεωργίου Νόελ Βύρωνα τα παρακάτω.
: «Από τόσον αναρίθμητον πλήθος λαού, και στρατευμάτων δεν ηκούετο ουδέ ψιθυρισμός, αλλά μόνον η λυπηρά ψαλμωδία των ιερέων, και ο βραχνός ήχος των πολεμικών μουσικών οργάνων» μας λέει ο κ. Μανιάτης στο ξεκίνημα της συζήτησής μας.
«Υπήρχε η παραδοσιακή μουσική που προσπαθούσε να ξεκουράσει τους πολεμιστές και να ανυψώσει το ηθικό τους κατά τη διάρκεια της ανάπαυλας των μαχών.
Στους νεώτερους χρόνους η μουσική έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και του ηθικού των επαναστατικών ομάδων στα βουνά και στις θάλασσες της πατρίδας μας. Τα ελληνικά άτακτα σώματα δεν τα ακολουθούσαν επαγγελματίες μουσικοί, αλλά πολεμιστές οργανοπαίχτες με τύμπανα ζουρνάδες και κλαρίνα, οι μουσικοί ήταν επικεφαλής των ατάκτων όταν προχωρούσαν κατά των Τούρκων και μετά τη νίκη προκαλούσαν χορούς μεταξύ των παλικαριών.
Διάσημος είναι ο πίνακας ζωγραφικής, που παριστάνει τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στο γλέντι για τα επινίκια της μάχης των Δερβενακίων». συνεχίζει ο κ. Μανιάτης ενώ όπως επισημαίνει:
«Εδώ και δύο αιώνες η στρατιωτική μουσική στοχεύει στην ψυχαγωγία και τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας. Ο στρατιώτης , εκτός από τη ξεκούραση, χρειαζόταν ψυχαγωγία , αλλά και αναπτέρωση ηθικού».
Το 1843 , το εμβατήριο «Ολύμπια» και ο Ρήγας Φεραίος
Ο κ. Μανιάτης μάλιστα μας δίνει μια εντυπωσιακή πληροφορία, που έχει να κάνει με το πρώτο ταξίδι Ελλήνων μουσικών στο εξωτερικό. Πότε έγινε αυτό; Ο κ. Αθανάσιος Μανιάτης μας γυρνάει πίσω στον χρόνο :
«Αρχικά όπως φαίνεται από τη διαταγή ίδρυσης (Νοέμβριος 1843) του Σχολείου Στρατιωτικής Μουσικής, γινόταν επιλογή από τους ικανότερους μουσικούς προκειμένου αυτοί να σταλούν στο εξωτερικό για εκπαίδευση.
Αργότερα όμως λόγω του μεγάλου κόστους δημιουργήθηκε το Σχολείο Στρατιωτικής Μουσικής το οποίο είχε ως σκοπό την εκπαίδευση των δόκιμων μουσικών οι οποίοι εξετάζονταν από τριμελής επιτροπή με Πρόεδρο και 2 μέλη, εγκεκριμένα από το Υπουργείο Στρατιωτικών .
Οι εξετάσεις γίνονταν σε πρακτικό και θεωρητικό επίπεδο και οι επιτυχόντες προαγόντουσαν στο βαθμό του Μουσικού ΙΙΙ Τάξεως», ενώ αναφερόμενος σε ένα σημαντικό εμβατήριο, (φιλοξενείται στους χώρους της έκθεσης), το «Ολύμπια» τονίζει:
«Το εμβατήριο «Ολύμπια» ένα σημαντικό έργο που παίχτηκε από πολλούς μουσικούς: Εμβατήριον «ΟΛΥΜΠΙΑ» διά κλειδοκύμβαλον υπό Ι. Καίσαρη.
Το συγκεκριμένο εμβατήριο ακούστηκε σε συναυλία που πραγματοποιήθηκε στη Πλατεία Συντάγματος με αφορμή την εικοσιπενταετηρίδα της Α.Μ. του Βασιλέως και της Δ΄ Περιόδου των Ολυμπίων του 1888. Συμμετείχαν 230 μουσικοί από τις Στρατιωτικές Μπάντες των Συνταγμάτων του Πεζικού και του Πυροβολικού υπό την διεύθυνση του Αρχιμουσικού της Μπάντας του Πυροβολικού, κ. Ιωσήφ Καίσαρη.
Μία ακόμα ίσως από τις πρώτες αναφορές για τα τα εμβατήρια που ακούγονταν είναι αυτή του βιβλίου «Των εις την Ιστορίαν των Αθηνών» (αναφερομένων περί του Στρατηγού Οδυσσέως Ανδρούτσου του Ελληνικού Τακτικού και του Συνταγματάρχου Κάρολου Φαβιέρου, παρά του Λοχαγού Κάρπου Παπαδόπουλου, Εν Αθήναις 1837).
όπου περιγράφεται η είσοδος του Τακτικού Στρατού, «με βήμα οδοιπορικόν, αδούσης της Στρατιωτικής Μουσικής (με τον χρόνο του οδοιπορικού βήματος) με το “Τι καρτερείτε φίλοι και αδελφοί”» (σε στίχους του Ρήγα Φεραίου). Η αναφορά εισόδου, με την παρέλαση του Τακτικού Σώματος επιβεβαιώνεται και από την «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος» την 5 Οκτωβρίου του 1825 στην οποία αναφέρεται ότι «Η εναρμόνιος στρατιωτική μουσική επροειγείτε του στρατεύματος, και έκαμνε πλέον λαμπροτέραν την εις τας Αθήνας είσοδος αυτού».
«Νιώθεις χαρά όταν βρίσκεις κάτι πολύ δύσκολο»
Πώς όμως αντικείμενα , σχεδόν δύο αιώνων, έφτασαν στα χέρια των κ.κ. Μανιάτη, Μικρόπουλου και από εκεί στις εκθέσεις ανά την Ελλάδα όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει στολές, , δίσκους γραμμόφωνου, παρτιτούρες, αντικείμενα, μουσικά όργανα, στοιχεία και πολλά άλλα ενδιαφέροντα;
«Καταρχήν νιώθεις χαρά όταν βρίσκεις κάτι πολύ δύσκολο μας εξηγεί ο κ. Μανιάτης και ταυτόχρονα μας αναλύει και τις δυσκολίες που υπάρχουν:
« Είναι έρευνα πολλών ετών, μέσα από την προσωπική μου συλλογή, μέσα από άλλες συλλογές, αλλά και δημοπρασίες στο internet. Θέλει πολύ ψάξιμο για να βρεις κάτι ενδιαφέρον αρχικά και κατόπιν να το αποκτήσεις. Κάποιες φορές δεν υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα να αποκτήσεις ένα αντικείμενο, ενώ και στις δημοπρασίες στοιχίζουν ακριβά.
Στα αρνητικά είναι και το εξής. Είναι ελάχιστες οι περιπτώσεις να πάρεις κάτι από συναδέλφους».
Η αγάπη του κόσμου
Ο κ. Μανιάτης θα θυμάται πάντα με αγάπη την ανταπόκριση του κόσμου στην έκθεση στο παλιό λιμάνι των Χανίων, που συνέπεσε με την 77η επέτειο της Μάχης της Κρήτης, ενώ όλες οι εκθέσεις έχουν αφήσει ένα ωραίο αποτύπωμα στην ψυχή του. Για την αγάπη και το ενδιαφέρον που δείχνει ο κόσμος όπου έχει φιλοξενηθεί η έκθεση στην Ελλάδα.
«Ο επισκέπτης μπορεί να ταξιδέψει σε σημαντικές εποχές της Ελλάδας, από το 1824 μέχρι σήμερα βλέποντας τα εκθέματα. Χωρίς αντιπαραθέσεις, αλλά με μοναδικό γνώμονα την παρουσίαση της στρατιωτικής μουσικής στην Ελλάδα» εξηγεί ο κ. Μανιάτης, που σε καθημερινή βάση αναζητά και κάτι νέο στο διαδίκτυο. Είπαμε, αγάπη και μεράκι είναι αυτά…
Εντυπωσιασμένος από τους ομογενείς της Νέας Υόρκης
Επίσης, θυμάται με ζεστασιά και ευγνωμοσύνη τα χρόνια που υπηρετούσε και έδιναν συναυλίες , είτε στην Ελλάδα, είτε σε χώρες του εξωτερικού.
«Στην Ελλάδα, σε πόλεις, πλατείες ή χωριά, περίμεναν πως και πως οι άνθρωποι για να διασκεδάσουν, να ακούσουν μουσική και αυτό αν μη τι άλλο μας ικανοποιούσε και μας έκανε χαρούμενους» λέει στο mynews,gr ξεχωρίζοντας μια άκρως συγκινητική στιγμή:
« Το 2004 βρεθήκαμε στη Νέα Υόρκη με ομογενείς που μας ζητούσαν να παίξουμε εμβατήρια. Ηταν όμορφο και συγκινητικό να νιώθεις κάτι τέτοιο μακριά από την πατρίδα, την αγάπη του κόσμου».
Ας ευχηθούμε να είναι καλοτάξιδη η έκθεση, να βρίσκεις όμορφα λιμάνια και να μη σταματήσει να μας κάνεις κοινωνούς σε ένα τόσο ιδιαίτερο κομμάτι της Ελληνικής ιστορίας.
* Οι κ.κ. Μανιάτης και Μικρόπουλος αντισυνταγματάρχες ε.α. (ΜΣ) θα ήθελαν να ευχαριστήσουν τους κ.κ. Κωνσταντίνο Ζέρβα (Δήμαρχος Θεσσαλονίκης) και Εφραίμ Κυριζίδη (αντιδήμαρχος τεχνικών έργων) για τη στήριξή τους και τη φιλοξενία της έκθεσης.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ