Μεταξύ των «1000 βιβλίων που πρέπει να διαβάσει κανείς» συγκαταλέγεται το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού, ο οποίος άφησε σήμερα (30/11) την τελευταία του πνοή σε ηλικία 89 ετών, μετά από προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε εδώ και καιρό.
Στην πολυετή του συγγραφική πορεία, ο Βασιλικός είχε γράψει δεκάδες μυθιστορήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα, ποιήματα και διηγήματα, αλλά το έργο που έμελλε να αλλάξει τη ζωή του ήταν δίχως αμφιβολία το «Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος».
Το σπουδαίο έργο που έχει μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες και τον συμπεριέλαβε στη λίστα της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian» με τα «1000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς», αναφέρεται στη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς, στη Θεσσαλονίκη και γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα.
Το «Ζ» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος», αλλά και σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», την περίοδο που οι πρωτεργάτες της δολοφονίας, Σπύρος Γκοτζαμάνης και Μανώλης Εμμανουηλίδης, αλλά και οι παρακρατικοί, χωροφύλακες, αντιστράτηγοι και αντισυνταγματάρχες κάθονταν στο εδώλιο.
Όπως αποκάλυπτε δεκαετίες αργότερα ο συγγραφέας, ο αρχικός τίτλος του βιβλίου ήταν «Ο Λαμπράκης ζει», αλλά απορρίφθηκε λόγω των πολιτικών αναταραχών που θα προξενούσε και θα αλλοίωναν τον σκοπό του ίδιου του βιβλίου.
Τελικά, επιλέχθηκε το «Ζ», το οποίο ακουγόταν σαν «Ζει» για να φέρνει στο νου όσων το διάβαζαν το σύνθημα που φώναζαν οι πολίτες στην κηδεία του Λαμπράκη, απηχώντας την επιθυμία για ελευθερία και δημοκρατία.
Στο πλαίσιο του αντιδικτατορικού αγώνα, την περίοδο της Χούντας, το «Ζ» μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Πιερ Κομπερούς, ενώ εκδόθηκε σε άλλες δεκαοχτώ χώρες, μεταξύ των οποίων στη Σοβιετική Ένωση, τη Βρετανία, την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
Ο ίδιος ο Βασιλικός το είχε χαρακτηρίσει ως «λογοτεχνικό ρεπορτάζ» ή «φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος», εκτιμώντας ότι κινείται στα όρια μεταξύ λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας, καθώς χρησιμοποιεί όλο το δημοσιογραφικό και το προανακριτικό υλικό της υπόθεσης Λαμπράκη.
Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε μέρη με τους τίτλους:
- «7.30 μ.μ – 10.30 μ.μ. ένα βράδυ του Μάη»
- «Ένα τρένο σφυρίζει μες τη νύχτα»
- «Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός»
- «Απολογίες»
- «Μετά ένα χρόνο»
Το «Ζ» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Κώστα Γαβρά, στο θέατρο, το 2012, από το Εθνικό Θέατρο, από την Έφη Θεοδώρου, αλλά και στην Εθνική Λυρική Σκηνή με τη μορφή όπερας που βασίστηκε πάνω στο μυθιστόρημα, σε λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ