Η βασκανία ή κακό μάτι αποτελεί μια πανάρχαια πεποίθηση κατά την οποία ένας άνθρωπος ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά ένας άνθρωπος εξ αιτίας κάποιου αρνητικού συναισθήματος ή ενός βλέμματος άλλου ατόμου.
Η αρχή της βασκανίας φέρεται να προήλθε από τη Χαλδαία και τον ευρύτερο χώρο της Ανατολή και σταδιακά διαδόθηκε στον τότε ελλαδικό και ιταλικό χώρο και τις άλλες χώρες της Ευρώπης, με τον Αριστοτέλη, τον Δημόκριτο, τον Πλίνιο και τον Βιργίλιο να παραδέχονται τη βασκανία. Μάλιστα, τέσσερις εξ αυτών αποπειράθηκαν να εξηγήσουν τη βασκανία και να δώσουν λογική εξήγηση στο φαινόμενο.
Σύμφωνα με τους Ρωμαίους, το κακό μάτι επηρέαζε πολύ πιο εύκολα τα παιδιά, γι’ αυτό και οι γονείς τα είχαν θέσει υπό την προστασία θεάς, που είχε ως προορισμό να αποτρέπει την επίδραση του κακού ματιού. «Nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos» (= αγνοώ ποιο κακό μάτι βασκάνει τα αρνιά μου), έγραφε στις «Εκλογές» ο Βιργίλιος.
Μέχρι σήμερα, η Εκκλησία δεν αρνείται τη βασκανία, αποδίδοντάς τη, ωστόσο, σε έργο του διαβόλου, με αρκετά πατερικά κείμενα να περιλαμβάνουν ευχές κατά της βασκανίας, αλλά και φυλακτήρια.
Το ξεμάτιασμα μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους είτε με λάδι είτε με συγκεκριμένες προσευχές που επαναλαμβάνονται.
Σταυρώνοντας ένα ποτήρι με νερό τρεις φορές, το άτομο που ξεματιάζει λέει μια από τις τρεις ευχές (Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά, Ιησούς Χριστός νικά, κι αν είναι μάτι το σκορπά, η κυρά η Παναγιά ή Άγιοι Ανάργυροι και θαυματουργοί, δωρεάν ελάβατε δωρεάν δότε ημίν), ρίχνοντας παράλληλα μία μόνο σταγόνα από το λάδι, μέσα στο νερό. Η διαδικασία επαναλαμβάνετε δύο φορές και, εάν οι σταγόνες του νερού ενωθούν σε μία, τότε λέγεται ότι το άτομο είναι ματιασμένο.
Παράλληλα, το άτομο που ξεματιάζει λέει την εξής προσευχή:
Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.
Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι. Βασιλεύ ουράνιε, παράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος, και σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών.
Δόξα Πατρί, και Υιώ και αγίω Πνεύματι. Καί νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.
Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς, Κύριε, ιλάσθητι ταίς αμαρτίαις ημών. Δέσποτα, συγχώρησον τας ανομίας ημίν. Άγιε, επισκεψαι και ίασαι τας ασθενείας ημών, ένεκεν του ονόματός σου, Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον.
Δόξα Πατρί, και Υιώ και αγίω Πνεύματι. Καί νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά σου, έλθετω η βασιλεία σου, γενηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης. Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον, και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών, και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.
Δι’ ευχών των άγιων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς. Αμήν.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ