Στον δήμο Πωγωνίου, εκεί που ανήκει πλέον το Καλπάκι, στην Ήπειρο, πριν από 83 ολόκληρα χρόνια έγινε η ιστορική μάχη…
Εκεί, όπου υπάρχει πλέον το μνημείο του Έλληνα Μαχητή.
Στα βουνά, εκείνα, έγινε πράξη το «ΟΧΙ», όταν οι Έλληνες, αν και πολύ λιγότεροι από τον εχθρό, κατάφεραν να αποτρέψουν και να απωθήσουν τον ιταλικό στρατό και συνάμα να τον αναγκάσουν να εγκαταλείψει την περιοχή και να οπισθοχωρήσει στην Αλβανία.
Χθες (27/10), στο Καλπάκι έγινε μάλιστα και η αναπαράσταση της μάχης, όπως συνηθίζεται άλλωστε τέτοια εποχή…
Περιελάμβανε μάλιστα και ομιλία από τον Καθηγητή Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνο Χρήστου, για τον αγώνα του 1940.
«Η πρώτη νίκη κατά του φασισμού»
Ο δήμαρχος Πωγωνίου, όπου ανήκει πλέον το Καλπάκι, Κώστας Καψάλης, τοποθετήθηκε μέσω της ΕΡΤ, για τις μάχες, που έγιναν εκεί το 1940.
«Χρόνια Πολλά από τούτα τα ιστορικά χώματα», είπε αρχικά ο δήμαρχος και συνέχισε την αφήγησή του.
«Σε αυτά τα ιερά χώματα, αποφάσισε ο Στρατηγός της 8ης Μεραρχίας, Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, να δώσει τη μάχη και τον υπέρ πάντων αγώνα.
Είχε τους λόγους του.
Επέμεινε και μάλιστα δικαιώθηκε για εκείνη την απόφασή του από την έκβαση του αγώνα, παρά την αντίθεση άποψη του Γενικού Επιτελείου Στρατού, που ήθελε η κύρια αμυντική γραμμή να γίνει στο Μέτσοβο.
Ήταν η πρώτη νίκη κατά του φασισμού. Καθόρισε και την έκβαση στον παγκόσμιο χάρτη. Ο Κατσιμήτρος στηρίχθηκε τόσο στο ανάγλυφο της περιοχής, επειδή ήταν φυσικό οχυρό, αλλά και στην 8η Μεραρχία, επειδή αποτελούνταν από Ηπειρώτες και από κατοίκους της περιοχής.
Υπερασπιζόταν με θυσία τα σπίτια και τις οικογένειες τους…
Αν ο Ιταλός, περνούσε από το Καλπάκι, θα έφτανε σίγουρα ως την Αθήνα.
Γι’ αυτό ήταν αποφασιστικής σημασίας αυτή η μάχη, η οποία μάλιστα έλαβε χώρα για αρκετές μάλιστα μέρες».
Έτσι αναχαίτισαν την επίθεση
- Στις 05.30 της 28ης Οκτωβρίου 1940, πριν από την επίσημη εκπνοή του τελεσιγράφου των Ιταλών εκδηλώνεται η ιταλική επίθεση.
Οι ιταλικές φάλαγγες περνούν τα ελληνικά σύνορα και διεισδύουν στο ελληνικό έδαφος, όμως οι άνδρες της 8ης Μεραρχίας είχαν οργανώσει καλά την άμυνά τους.
Σύμφωνα με το historical-quest, τα ελληνικά τμήματα προέβαλαν αντίσταση, ερχόμενα αντιμέτωπα με καταιγισμό εχθρικών πυρών.
Σύντομα για τις δύο Μεραρχίες Πεζικού (Φερράρα-Σιένα) και τη μία Τεθωρακισμένη Μεραρχία (Κένταυροι) αποδείχτηκε πως θα είχαν δύσκολο έργο.
Τα ελληνικά τμήματα, αφού επέτυχαν να δυσκολέψουν τις κινήσεις του εχθρού και να τον επιβραδύνουν συμπτύχθηκαν στην κύρια αμυντική τοποθεσία.
Με το χάραμα της πρώτης ημέρας του πολέμου ξεκίνησε ένας ανελέητος ιταλικός αεροπορικός βομβαρδισμός.
Οι Ιταλοί προετοιμάζονταν για την κύρια επίθεση κατά των ελληνικών αμυντικών θέσεων στην περιοχή Καλαμά – Καλπακίου.
Έτσι, το πρώτο διήμερο του Νοεμβρίου του 1940 οι Ιταλοί επιχείρησαν να μπουν στα στενά του Καλπακίου.
Το πρωί της 2ας Νοεμβρίου η ιταλική αεροπορία και πυροβολικό βομβάρδισαν με μανία τις ελληνικές θέσεις.
Το μεσημέρι η Μεραρχία Φερράρα προσπάθησε ανεπιτυχώς να σπάσει την άμυνα των Ελλήνων.
Οι ελληνικές δυνάμεις διατήρησαν ακέραιες τις θέσεις τους και απάντησαν με πυρά πυροβολικού και πεζικού καθηλώνοντας τα εχθρικά τμήματα και ανακόπτοντας την επίθεση.
Οι απώλειες της VIII Μεραρχίας κατά τη μάχη του Καλπακίου (Ελαία-Καλαμά), από την 1η μέχρι την 5η Νοεμβρίου, ανήλθαν σε 3 αξιωματικούς και 57 οπλίτες νεκρούς και σε 5 αξιωματικούς και 203 οπλίτες τραυματίες.
Το «Έπος του 1940»
Οι περισσότερες από τις απώλειες αυτές οφείλονταν στους βομβαρδισμούς της Ιταλικής Αεροπορίας κατά των θέσεων του πυροβολικού, καθώς και στις τοπικές αντεπιθέσεις, οι οποίες έγιναν για την ανάκτηση εδαφών που είχαν καταληφθεί από τον εχθρό.
Οι απώλειες των ιταλικών δυνάμεων, σύμφωνα με τα στοιχεία του στρατηγού Πράσκα, ανήλθαν από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων μέχρι την 5η Νοεμβρίου σε 17 αξιωματικούς και 354 οπλίτες νεκρούς και σε 65 αξιωματικούς και 1.134 οπλίτες τραυματίες.
Ως αγνοούμενοι φέρονται 10 αξιωματικοί και 648 οπλίτες.
H συντριβή της ιταλικής επίθεσης την πρώτη βδομάδα του πολέμου προσγείωσε απότομα την ιταλική ηγεσία και αναπτέρωσε το ηθικό των αμυνομένων Ελλήνων.
Λίγες μέρες αργότερα, ο ελληνικός στρατός πέρασε στην αντεπίθεση, απωθώντας βαθύτερα στο έδαφος της Αλβανίας τους εισβολείς.
Οι Έλληνες της Βόρειας Ηπείρου σε πόλεις όπως η Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο και οι Άγιοι Σαράντα υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό και συγκίνηση τα ελληνικά στρατεύματα.
Το «Έπος του 1940» δεν θα είχε γίνει πραγματικότητα, χωρίς την πεισματώδη αντίσταση στο Καλπάκι και στην Πίνδο.
Οι νίκες αυτές αποδείχθηκαν κρισιμότατης σημασίας για την έκβαση του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Ουσιαστικά, κατέστησαν σχεδόν μη αναστρέψιμη την κατάσταση για τους Ιταλούς από τις πρώτες κιόλας μέρες.
Η γεωγραφική… κατάσταση
Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Δήμος Καλπακίου ήταν παλιότερα δήμος του νομού Ιωαννίνων, ο οποίος συστάθηκε με το πρόγραμμα «Καποδίστριας» από τη συνένωση παλαιότερων κοινοτήτων της περιοχής, που αποτέλεσαν στη συνέχεια τα δημοτικά διαμερίσματα του δήμου.
Λειτούργησε την περίοδο 1999-2010, οπότε και καταργήθηκε με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης και εντάχθηκε στον νέο δήμο Πωγωνίου.
Βρισκόταν στο δυτικό τμήμα του νομού, βορειοδυτικά της πρωτεύουσας των Ιωαννίνων.
- Σε λόφο, πάνω από το Καλπάκι, δεσπόζει ο επιβλητικός μπρούντζινος ανδριάντας του Μαχητή του ’40, μνημείο των πεσόντων στη Μάχη του Καλπακίου, που φιλοτεχνήθηκε από τον καθηγητή του Πολυτεχνείου και γλύπτη, Λάζαρο Λαμέρα και ανεγέρθηκε το 1966 με δαπάνες αξιωματικών και οπλιτών των ενόπλων δυνάμεων.
Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι ο δήμος Καλπακίου αποτελούνταν από οκτώ δημοτικά διαμερίσματα. Καταλάμβανε έκταση 116,8 τ. χλμ. και είχε συνολικό πληθυσμό 2.324 κατοίκους.
Έδρα του δήμου ήταν το ιστορικό χωριό Καλπάκι.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ