Μια από τις μεγαλύτερες επιθυμίες του ανθρωπίνου είδους είναι να καταφέρει να αγγίξει την αιωνιότητα. Η αύξηση του προσδοκίμου ζωής με τη βοήθεια της ιατρικής καταφέρνει να κάνει έναν από τους μεγαλύτερους στόχους της ανθρωπότητας να φαίνεται όλο και πιο προσιτός. Για να μπορέσει όμως κανείς να ζει περισσότερα χρόνια με ποιοτικό τρόπο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση η επιμέλεια της ψυχικής του ευημερίας.
Με τον όρο ψυχική ευημερία προσδιορίζεται μια κατάσταση ευτυχίας και ικανοποίησης, όπου το άγχος βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ παρατηρείται συνολικά καλή σωματική και ψυχική υγεία και προοπτική, ή καλή ποιότητα ζωής (APA, n.d.). Μια τέτοια ψυχική κατάσταση φυσικά δε θα μπορούσε να την πετύχει κανείς μόνιμα, καθώς επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες.
Τα συναισθήματα μπορούν να μεταβληθούν σε τέτοιο βαθμό όπου κανείς μπορεί να νιώθει αναστατωμένος και σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να επανέλθει στη ψυχική του ευημερία, αλλά μπορεί και να καταλήξει αντίστοιχα σε ψυχική κατάπτωση, στην οποία είναι πολύ βοηθητική η θεραπευτική παρέμβαση.
Αν παρατηρήσει κανείς το σχήμα μεταβολής της ψυχικής ευημερίας θα διαπιστώσει πως αρχικά θα σημειώνεται μια κρίση στην ψυχική υγεία, αλλά αυτό δε θα είναι κάτι στάσιμο και μόνιμο. Θα ακολουθήσει πέρα από την κρίση και μια περίοδος επούλωσης, ενώ στη συνέχεια θα καταλήξει σε μια υγιή ψυχικά περίοδο όταν το άτομο αναρρώσει πλήρως (BeyondBlue, n.d.). Επομένως, η καλή ψυχική υγεία δεν σημαίνει πως το άτομο δεν βιώνει κάποια μεταβολή ή κατάπτωση ανά διαστήματα, αλλά είναι στην πραγματικότητα ένας κύκλος που θα επαναλαμβάνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και θα καλείται να τον διαχειρίζεται.
Η καλή ψυχική υγεία αξίζει να βρίσκεται στο στόχαστρο της ζωής μας, καθώς συνδέεται με πάρα πολλά οφέλη, όπως βελτιωμένη μάθηση, δημιουργικότητα, υψηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας, καλύτερες κοινωνικές σχέσεις, περισσότερα θετικά συναισθήματα όπως η χαρά, καλή σωματική υγεία και αυξημένο προσδόκιμο ζωής, κάτι που θα αναλυθεί εκτενέστερα στο παρόν άρθρο.
Αρκετές έρευνες έχουν εστιάσει στο κομμάτι της ψυχικής υγείας και έχουν καταφέρει να τη συσχετίσουν με τη μακροζωία. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία από την κατάταξη των Υγιών Κοινοτήτων στις ΗΠΑ το 2019, τα άτομα με ψυχικές ασθένειες καταλήγουν να βιώνουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη σωματική τους υγεία (Johnson S. R., 2022). Τα χαμηλά επίπεδα ψυχικής υγείας μπορούν να μειώσουν το προσδόκιμο ζωής εξίσου με τον διαβήτη, το κάπνισμα και την έλλειψη άσκησης.
Η μείωση του προσδόκιμου ζωής ενός ατόμου για ψυχολογικούς λόγους γίνεται με αρκετά πολύπλοκους μηχανισμούς, αλλά έχουν εντοπιστεί αρκετοί παράγοντες που σχετίζονται, όπως οι χρόνιες παθήσεις, οι μολυσματικές ασθένειες, η κακή αυτοφροντίδα, η φτώχεια, οι ανισότητες ή η αυτοκτονία.
Το να καταφέρνει κανείς λοιπόν να έχει καλή ψυχική υγεία και να υιοθετεί υγιεινές συνήθειες που την ενθαρρύνουν, όπως η καλή διατροφή, η ιατρική περίθαλψη και η λήψη φαρμάκων, ανοίγει τον δρόμο για τη συνολική του ευημερία και μακροζωία. Ένας τέτοιος στόχος φυσικά και δεν είναι το ίδιο εύκολο να επιτευχθεί από όλα τα άτομα. Τόσο η επίτευξη όσο και η διατήρηση μιας υγιούς και θετικής νοοτροπίας μπορεί να καταλήξει εύκολη για μερικά άτομα, ενώ για κάποια άλλα είναι πιθανό να χρειαστεί να απευθυνθούν σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας.
Σε δημοσίευση άρθρου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η Dr. SeenaFazel από το Τμήμα Ψυχιατρικής αναφέρει πως οι διαγνώσεις ψυχικής υγείας καταλήγουν να συνδέονται με τέτοια μείωση του προσδόκιμου ζωής που είναι αντίστοιχη με εκείνη που προκύπτει καπνίζοντας 20 ή περισσότερα τσιγάρα καθημερινά. Αυτή τη δήλωση εμπλουτίζει και ο Dr. Fazel αναφέροντας πως η κακή ψυχική υγεία φέρει σημαντικές σωματικές συνέπειες και μπορεί να προκαλέσει την πρόγνωση μιας σειράς σωματικών ασθενειών, ιδίως των καρδιακών παθήσεων, του διαβήτη και του καρκίνου.
Όλα αυτά τα ευρήματα έχουν εντοπίσει τη σχέση που έχει παρατηρηθεί μεταξύ της ψυχικής ευημερίας και της μακροζωίας. Έτσι προέκυψε και η ανάγκη να βρεθούν στοχευμένες μέθοδοι που μπορούν να οδηγήσουν στη θετική ψυχολογία και να καταπολεμήσουν τις απειλές για την υγεία. Υπάρχουν ποικίλοι τρόποι που μπορούν να εφαρμοστούν στην καθημερινότητα του κάθε ατόμου, με τους πιο διαδεδομένους να έχουν δημοσιευτεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και το Πανεπιστήμιο του Michigan και είναι οι παρακάτω:
1. Ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης: Η αγάπη και ο χώρος προς τον ίδιο τον εαυτό δίνει και την ώθηση για να ξεκινήσει η προσπάθεια για μια καλή ψυχική υγεία
2. Καλή σωματική υγεία: Υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών στην καθημερινότητα όπως σωστή διατροφή, αρκετό νερό, σωματική άσκηση, επαρκής ύπνος κλπ
3. Υγιείς κοινωνικές σχέσεις: Η διατήρηση ενός υγιούς και ευχάριστου κοινωνικού κύκλου είναι αρκετά υποστηρικτική στην όλη προσπάθεια
4. Διαχείριση άγχους: Η συμφιλίωση για την ύπαρξη του καθημερινού άγχους δίνει την ενέργεια να βρεθούν οι κατάλληλοι τρόποι της διαχείρισης σε οποιαδήποτε κατάσταση προκύψει
5. Ρεαλιστικοί στόχοι: Οι μικροί και ρεαλιστικοί στόχοι σε αυτή την προσπάθεια δίνουν την επιθυμία να συνεχίσει κανείς δίνοντας μια μικρή επιβράβευση κάθε φορά περνώντας στον επόμενο στόχο
6. Απομόνωση του μυαλού: Δραστηριότητες όπως ο διαλογισμός ή και η προσευχή καθαρίζουν τη σκέψη και ενθαρρύνουν το μυαλό να απομονωθεί από το άγχος και δίνουν τον απαραίτητο χώρο, ώστε να διαχειριστεί επιτυχώς τα πολλά ερεθίσματα.
7. Η μη χρήση αλκοόλ και ουσιών: Η καταφυγή σε χρήση ουσιών και αλκοόλ μπορεί να επιβραδύνει την όποια προσπάθεια για θετική ψυχική υγεία
8. Ψυχολογική υποστήριξη: Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικό ψυχικής υγείας για όσους έχουν ανάγκη έχει αποδειχθεί πως είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματική
Οι παραπάνω μέθοδοι συνδυαστικά μπορούν να ωθήσουν αποτελεσματικά στη ψυχική ευημερία. Εστιάζοντας λίγο περισσότερο στη θεραπεία ως μέθοδο φαίνεται πως γίνεται ακόμα πιο αποτελεσματική, αφού γίνονται συστηματικές προσπάθειες για τη βελτίωσή της μέσα από έρευνες στοχευμένες σε ανάλογα περιστατικά. Ειδικότερα, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία έχει δείξει σημαντική βελτίωση πάνω στις αγχώδεις διαταραχές, στην κατάθλιψη, στις διατροφικές διαταραχές αλλά και σε άλλα ζητήματα της ψυχικής υγείας.
Τα άτομα που στρέφονται σε ειδικό ψυχικής υγείας δουλεύοντας μέσα από τη θεραπεία όσο σημαντικά ζητήματα και να αντιμετωπίζουν καταλήγουν έστω σε έναν βαθμό να ανακουφίζονται. Διαχειριζόμενοι τα συμπτώματά τους μαθαίνουν νέες δεξιότητες αντιμετώπισης, και τείνουν να στρέφονται προς πιο υγιεινές συνήθειες καθημερινότητας αλλά και τρόπου σκέψης.
Συμπεράσματα
Συνοπτικά, το να διατηρήσουμε ένα καλό προσδόκιμο ζωής αποτελεί έναν πλέον προσιτό στόχο, ο οποίος μπορεί να στηριχθεί μόνο πάνω σε υγιεινές συνήθειες και πρακτικές. Η ψυχική ευημερία αποδεικνύεται πως παίζει πολύ σημαντικό ρόλο πάνω σε αυτό και μπορεί να ρυθμίσει την εμφάνιση ασθενειών και άλλων απειλών για τη ζωή. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματά μας και τη ψυχική μας κατάσταση, ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε οτιδήποτε μπορεί να εμφανιστεί στη διάρκεια της ζωής μας είτε μόνοι μας είτε με τη βοήθεια ενός θεραπευτή.
ΣήλιαΒενετσάνου, Ψυχολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
APA Dictionary of Psychology. (n.d.). https://dictionary.apa.org/well-being
beyondblue. (n.d.). What is mental health – Beyond Blue.
https://www.beyondblue.org.au/mental-health/what-is-mental-health
Digital, A. (2023). Mental Health’s Impact on Life Expectancy. The Recovery Village Drug and Alcohol Rehab. https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/mental-health-impact-on-life-expectancy/#:~:text=According%20to%20the%20World%20Health,higher%20risk%20of%20premature%20mortality
Johnson, S. R. (2022, June 22). The Best Communities for Mental Health in the U.S. US News & World Report. https://www.usnews.com/news/healthiest-communities/slideshows/best-counties-for-mental-health-in-the-us
Longevitytech.fund | Blog | Mental health: an overlooked longevity factor. (n.d.). https://www.longevitytech.fund/post/mental-health-an-overlooked-longevity-factor#:~:text=In%20any%20case%2C%20improving%20mental,8%20to%2013%20years%20longer
Many mental illnesses reduce life expectancy more than heavy smoking. (2014, May 23). University of Oxford. https://www.ox.ac.uk/news/2014-05-23-many-mental-illnesses-reduce-life-expectancy-more-heavy-smoking
Ten Things You Can Do for Your Mental Health | University Health Service. (n.d.). https://uhs.umich.edu/tenthings
World Health Organization: WHO. (2021, October 7). 6 ways to take care of your mental health and well-being this world mental health day. World Healh Organization. https://www.who.int/westernpacific/about/how-we-work/pacific-support/news/detail/07-10-2021-6-ways-to-take-care-of-your-mental-health-and-well-being-this-world-mental-health-day
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ