Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων της…
Ένα βιβλίο ντοκουμέντο που μπορείς να το διαβάσεις απνευστί. Ένα βιβλίο 364 σελίδων που μόλις το τελειώσεις θα μπορούσες να αναρωτηθείς. Τι θα θυμάμαι περισσότερο από αυτά που διάβασα;
Δύο φράσεις κρατήσαμε που συγκλονίζουν με τη δύναμη των λέξεων και κυρίως των συναισθημάτων τους.
«Εμείς θέλουμε την πατρίδα μας και το σπίτι μας» η πρώτη…
«Εγώ την Ίμβρο, όσο θα έχω τα ματάκια μου ανοιχτά, θα την έχω μες στην καρδιά μου» η δεύτερη…
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
364 σελίδες γεμάτες Ελλάδα, χαρά, πόνο, φυγή, αγωνία για το μέλλον, επιστροφή στη γενέθλια γη μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων που γεννήθηκαν στην Ίμβρο, έφυγαν από την Ίμβρο και ξαναγύρισαν στην Ίμβρο.
Πανταχού παρούσα η Ίμβρος σε κάθε γράμμα, σε κάθε λέξη και σε κάθε εικόνα και σε κάθε γωνιά των 364 σελίδων του βιβλίου.
Τα ήθη και τα έθιμα, η καθημερινότητα, η επιστροφή
Το βιβλίο «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων της», όπως αναφέρεται και σε σχετική ανάρτηση της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης, είναι: «Η νέα έκδοση της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης «Η Ιστορία της Ίμβρου μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων της», βρίσκεται στα γραφεία της Ένωσης.
Η εργασία, που ξεκίνησε πριν από 8 χρόνια, με τη συλλογή μαρτυριών Ιμβρίων από την Ιμβριακή Ένωση Μακεδονίας-Θράκης και το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού του Δήμου Καλαμαριάς, ολοκληρώθηκε με την έκδοση του παρόντος τόμου. Στο βιβλίο παρουσιάζονται οι αποδελτιώσεις των μαρτυριών των Ιμβρίων, που περιγράφουν την καθημερινότητα τους, τα ήθη και τα έθιμα τους, τη θρησκευτικότητα τους, τα δεινά και τους διωγμούς που υπέστησαν, τη φυγή από το νησί, την εγκατάσταση τους σε νέους τόπους και την επιστροφή αρκετών πάλι στην Ίμβρο.
Στο βιβλίο περιλαμβάνεται ιστορική ανασκόπηση της Ίμβρου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Η παρούσα έκδοση της Ιμβριακής Ένωσης πραγματοποιήθηκε με την ευγενική χορηγία του Εφοπλιστού και Άρχοντος Εξάρχου της Μ.τ.Χ.Ε. Αθανασίου Μαρτίνου. Πρόκειται για μία πολυτελή έκδοση που αξίζει να διαβαστεί από όλους» όπως αναφέρει η Ιμβριακή Ένωση Μακεδονίας-Θράκης στον επίσημο ιστότοπο της.
Συγγραφείς του βιβλίου είναι ο κύριος Γεώργιος Σταματίδης και η κυρία Μαρία Καζαντζίδου, ενώ την επιμέλεια είχε ο κύριος Παύλος Σταματίδης, πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης».
Το mynews.gr μίλησε με τον κύριο Παύλο Σταματίδη, πρόεδρο της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης, για το βιβλίο.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα για τη συγγραφή του τις δυσκολίες που υπήρξαν, αλλά πάνω από όλα για την Ίμβρο. Την πατρίδα του, όπως και χιλιάδων άλλων ανθρώπων.
Ελάτε να πάρουμε το καράβι παρέα και να ταξιδέψουμε ως στην Ίμβρο. Αξίζει…
-Πώς προέκυψε η ιδέα για την έκδοση του βιβλίου;
«Προέκυψε πριν από 8,9 χρόνια. Εμείς συνεργαζόμαστε με το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού που κάνει διάφορες μελέτες.
Μας είπαν να συγκεντρώσουμε τις μαρτυρίες, αυτοί είχαν μια τεχνογνωσία, π.χ. τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποιούν. Ήρθαμε σε επαφή και συμφωνήσαμε να ξεκινήσουμε την έρευνα. Σκοπός μας δεν ήταν να γίνει βιβλίο αλλά να μαζευτούν οι μαρτυρίες των Ιμβρίων.
Φαντάσου πως η κάθε μαρτυρία ήταν από 2 ώρες ή και 4, άλλος έδωσε 8 ώρες. Μετά έγινε η απομαγνητοφώνηση της κάθε μαρτυρίας και στο βιβλίο βλέπετε απλά 2-3 σελίδες. Δεν είναι όλη η μαρτυρία, είναι η αποδελτίωση. Έχουν πει τα πάντα».
Ο κύριος Παύλος Σταματίδης ανοίγει μια παρένθεση στη συζήτησή μας και αναφέρεται στη Μαρία Καζαντζίδου και στους ανθρώπους που δούλεψαν πάνω στο βιβλίο, ενώ την ιστορική ανασκόπηση την έκανε ο γιος του, Γεώργιος Σταματίδης.
Ιδιαίτερη μνεία κάνει και στους πολλούς φοιτητές του τμήματος ιστορίας του Α.Π.Θ. που έκαναν τις αποδελτιώσεις, ενώ επισήμανε και το διαφορετικό ύφος που γραφής που υπάρχει από μαρτυρία σε μαρτυρία.
«Μια απομαγνητοφώνηση 3 ωρών είναι 10 ώρες δουλειά και τόσες εργατοώρες να τα βγάλεις μετά 3 σελίδες», λέει χαρακτηριστικά στο mynews.gr.
Ρωτήσαμε τον κ. Σταματίδη, γιατί δεν προτιμήθηκε η οδός της αυτούσιας καταγραφής, έστω και στις 3 σελίδες του βιβλίου, των όσων είπαν άνδρες και γυναίκες για την Ίμβρο;
«Θα θέλαμε 10 τόμους μετά, το βιβλίο είναι τόσες σελίδες. Θα έπρεπε να βγάλουμε 10 τέτοια βιβλία, ήταν αδύνατο να γίνει αυτό» μας απαντάει και συνεχίζει λέγοντας: «Αλλά έχουμε τα βίντεο τα οποία είναι σημαντικά για την ιστορία της Ίμβρου».
«Χαμένη πατρίδα είναι αν τη χάσουμε εμείς από την καρδιά μας»
-Πόσο σημαντική θεωρείται την έκδοση αυτού του βιβλίου;
«Εγώ αλλά και πολλοί άλλοι είμαστε πρώτης γενιάς Ίμβριοι. Εκεί γεννηθήκαμε. Άρα είναι πολύ νωπά τα πράγματα, εμείς ήρθαμε το 1974, άλλοι ήρθαν το 1980 ή το 1964.
Οι Ίμβριοι έχουν γράψει ουκ ολίγα βιβλία. Τα βιβλία που στηρίζονται; Σε πηγές…Εμείς θέλαμε η μαρτυρία να επιβεβαιώσει τη βιβλιογραφία, τις πηγές δηλαδή.
Πάνω από τις πηγές είναι η ίδια η μαρτυρία, δηλαδή, άνθρωποι που ήταν αγράμματοι, μέχρι και σπουδαγμένοι λένε τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο».
-Μια ιδιαιτερότητα που αναδεικνύεται κ. Σταματίδη από το βιβλίο είναι σίγουρα και η εξής. Μιλάνε στο βιβλίο άνθρωποι που γεννήθηκαν στην Ίμβρο, μεγάλωσαν εκεί, έφυγαν και ξαναγύρισαν.
«Το θαύμα της Ίμβρου είναι αυτό ακριβώς που λέτε» τονίζει στο mynews.gr ο κύριος Παύλος Σταματίδης και συνεχίζει: «Εδώ η Ένωση είναι από το 1927, είναι το παλαιότερο Ιμβριακό σωματείο. Από τότε μέχρι τώρα κρατήσαμε άσβεστη τη φλόγα για επιστροφή. Άσβεστη…
Έτυχε εδώ να πει πολιτικός χαμένες πατρίδες και του είπα πέρασε έξω. Χαμένη πατρίδα δεν υπάρχει, χαμένη πατρίδα είναι αν τη χάσουμε εμείς από την καρδιά μας.
Αλησμόνητη ίσως να το δεχθώ, αλλά για την Ίμβρο δεν ισχύει τίποτα από τα δυο. Είναι μια πατρίδα που είναι εκεί και στην πρώτη ευκαιρία όταν βελτιώθηκαν οι σχέσεις εμείς επιστρέψαμε. Μπορεί το 1923 η Ίμβρος να πέρασε στην Τουρκία αλλά μέχρι το 1964 ήμασταν εκεί.
Με μικροπροβλήματα, αλλά ήμασταν εκεί. Τότε οι Τούρκοι αποφάσισαν να εφαρμόσουν ένα μυστικό διάταγμα που εμπνεύστηκαν, το λεγόμενο «πρόγραμμα διάλυσης», το οποίο προέβλεπε μια σειρά από μέτρα που σκοπό είχε να φύγουμε από το νησί.
Να αφελληνισθεί το νησί. Έφυγαν οι περισσότεροι. Και ένα πράγμα που πρέπει να τονισθεί στην παγκόσμια ιστορία είναι ότι μέσα σε 20 χρόνια από 8.500 Έλληνες και 200 Τούρκους από το 1964 μέχρι το 1985 έγινε πλήρης αφελληνισμός του νησιού.
Ήρθαν 8.000 έποικοι και έμειναν 200 Έλληνες.
Εμείς δεν θα φεύγαμε από το νησί, αλλά αναγκαστήκαμε. Δύσκολα μέτρα, δυσβάστακτοι φόροι, άφησαν τους βαρυποινίτες ελεύθερους, δήμευση περιουσιών, απαλλοτριώσεις, έκλεισαν τα σχολεία».
Ο φόβος του πατέρα και η καμπάνα της εκκλησίας
Ο πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης, Παύλος Σταματίδης τονίζει την αξία που είχε και έχει η παιδεία για τους ανθρώπους της Ίμβρου. Όπως λέει στο mynews.gr:
«Ο Ίμβριος μπορεί να ζήσει χωρίς νερό και ψωμί, αλλά δεν μπορεί να ζήσει χωρίς γράμματα».
– Πόσο εύκολα ή δύσκολα μίλησαν αυτοί οι άνθρωποι που αναφέρονται τα ονόματά τους στο βιβλίο;
«Υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήθελαν να μιλήσουν, όπως ο πατέρας μου. Δεν ήθελε να πει τα γεγονότα μην κυνηγήσουν τον γιο του που είναι πρόεδρος. Πολλοί Ίμβριοι που ήταν εκεί δεν μεγάλωσαν στη δημοκρατία, έμαθαν ότι η ελευθερία τους ήταν περιορισμένη. Δεν ήταν όπως εδώ στην Ελλάδα.
Δεν μπορούσαν να πουν πολλά πράγματα, έλεγαν λίγα. Και ήταν δύσκολο. Πηγαίναμε ένας ή δυο από εμάς, μαζί με τα παιδιά που έπαιρναν τη συνέντευξη και τους λέγαμε: «Κάτσε τώρα μπάρμπα να τα πούμε». Μας ρωτούσαν τι θα τα κάνετε, που θα τα χρησιμοποιήσετε; Και τους απαντούσαμε: Αν θέλετε δεν θα τα χρησιμοποιήσουμε. Υπήρξαν άτομα που δεν μπήκε το όνομά τους στο βιβλίο.
Έπρεπε να καταγραφεί η ιστορική αλήθεια. Αυτά που γράφω εγώ στο βιβλίο, αυτά που έγιναν στο καφενείο μας, είναι αυτά που έζησε ο πατέρας μου, εγώ ήμουν δύο ετών. Μου τα αφηγείτε ο πατέρας μου. Πολλοί δεν ήθελαν να μιλήσουν, αλλά τελικά μας ανοίχθηκαν και μίλησαν.
Το πρώτο δύσκολο ήταν να μιλήσουν σε κάμερες, σε μικρόφωνα και μετά μόλις έπαιρνε φόρα τα έλεγε όλα».
-Ακόμη και σήμερα κ. Σταματίδη, τόσα χρόνια μετά, είναι αξιομνημόνευτο πως οι κάποιοι άνθρωποι φοβήθηκαν να μιλήσουν. Και μιλάμε για το 2023
«Το 2000 γυρίσαμε στην Ίμβρο και χτύπησε η καμπάνα στο χωριό. Κάνω να πεταχτώ έξω και μου λέει ο πατέρας μου, όχι, δεν θα βγεις. Τι έπαθες του λέω; Μπροστά στην πόρτα, το σπίτι μας ερείπιο έτοιμο να πέσει. Μου λέει, δεν θα βγεις. Τι έπαθες του λέω, δεν σε καταλαβαίνω.
Και μου λέει, άκου να δεις γιε μου, εσύ γεννήθηκες στη δημοκρατία, για αυτό φύγαμε από εδώ. Εδώ δεν ξέρουν τι είναι δημοκρατία. Μπορεί να αναφέρονται στη δημοκρατία, αλλά δεν είναι η δημοκρατία της Ελλάδας.
Πάντα ήταν, όχι μόνο οι Ίμβριοι ή οι Κωνσταντινουπολίτες. Όλοι… Δεν ήταν ελεύθεροι με την έννοια της δημοκρατίας που έχουμε εδώ. Αυτό πρέπει να το κατανοήσουμε.
Έχουν γίνει βήματα για τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας, ναι, έχουν γίνει πολλά πράγματα. Αλλά δεν είναι η ελευθερία εκεί πως είναι εδώ. Αυτό που έλεγε ο πατέρας μου ήταν από φόβο για προβοκάτσια, γιατί τότε υπήρχαν προβοκάτσιες».
«Η Ρωμιοσύνη ανθεί στην Ίμβρο»
– Πως αντιμετώπισε ο κόσμος το βιβλίο Η Ιστορία της Ίμβρου μέσα από τις μαρτυρίες των ανθρώπων της;
«Οι Ίμβριοι το ήξεραν. Οι άλλοι πρέπει να εμβαθύνουν. Εγώ που το ξέρω π.χ. το βιβλίο θα αναζητούσα να δω όλη τη μαρτυρία ανθρώπων. Να δούμε γεγονότα που δεν γνωρίζαμε.
Το βιβλίο αντιμετωπίστηκε καλά, κάναμε μια παρουσίαση και ήταν άνθρωποι που τους αρέσει η ιστορία, που θέλουν να διαβάζουν.
Αλλά είμαστε σε μια εποχή που δεν διαβάζει ο κόσμος, όλοι θέλουν το εύπεπτο, το γρήγορο. Πατάει ο άλλος Ίμβρος στο google. Αυτό το βιβλίο είναι θέμα μελέτης 8-9 χρόνων και σίγουρα δεν μπορεί να αποδοθεί όλη η μαρτυρία των ανθρώπων που μίλησαν μέσα σε 3-4 σελίδες».
– Ζωντανεύει μνήμες το βιβλίο
«Εμείς το ζούμε, η Ίμβρος σήμερα υπάρχει. Στην Ίμβρο το 2000 είχαν μείνει 168 γέροντες. Από αυτούς ζήτημα να ζουν 20-30 σήμερα.
Σήμερα στην Ίμβρο υπάρχουν 600 Ίμβριοι, ανοίξαμε τα σχολεία, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο και νηπιαγωγείο, γύρισε νέος κόσμος, γεννήθηκαν καινούριοι Ίμβριοι.
Λίγοι, δεν μπορούμε να φανταστούμε την Ίμβρο όπως ήταν τότε στα καλά χρόνια. Όχι… Αλλά είναι μια κοινωνία την οποία οικοδομούμε. Και η Ρωμιοσύνη ανθεί εκεί πέρα».
Κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας ο κύριος Παύλος Σταματίδης παίρνει στα χέρια του το καλαίσθητο λεύκωμα που τιτλοφορείται «Εκκλησίες και Ξωκλήσια της Ίμβρου-Εκεί που τα καντήλια δεν έσβησαν ποτέ», έκδοση της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης.
Και κρατώντας στο χέρια του μας λέει: «Από τις 300 εκκλησίες και ξωκλήσια που είχε στην Ίμβρο οι 150 έχουν φτιαχτεί. Δημιουργείται μια νέα κοινωνία. Σήμερα η Ίμβρος ανακαλύφτηκε από τους τουρίστες, μέχρι πριν 2-3 χρόνια δεν είχε ανακαλυφτεί.
Έχει πάρα πολύ κόσμο το καλοκαίρι, η Τουρκία δεν έχει άλλα νησιά, την Ίμβρο και την Τένεδο έχει».
-Το υλικό που έχετε από τις μαρτυρίες υπάρχουν σκέψεις να αξιοποιηθεί μελλοντικά;
«Οι μελετητές της ιστορίας και αυτοί που ενδιαφέρονται θα τους παρέχουμε τη δυνατότητα να έρχονται και να μελετάνε εδώ. Τα δικαιώματα τα έχουν η Ιμβριακή Ένωση Μακεδονίας-Θράκης και το Ιστορικό Αρχείο προσφυγικού Ελληνισμού».
Στο τέλος της συζήτησής μας αντιστρέψαμε τους ρόλους αφού ο κύριος Σταματίδης ήταν αυτός που μας έθεσε μια ερώτηση που ήταν η εξής: «Γιατί σε ένα ιστορικό βιβλίο βάλαμε στο εξώφυλλο άλογα;».
Αδύνατο να απαντήσουμε οπότε η απάντηση δόθηκε δια στόματος του προέδρου της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης: « Όταν το 1964 και μετά το πρόγραμμα διάλυσης οι Ίμβριοι έφευγαν, μουλάρια και γαϊδούρια είχαν. Άλογα είχαν λίγοι, και έλεγαν, πού να τα δώσουμε τώρα;
Και τα άφησαν ελεύθερα πάνω στο νησί. Αυτά τα άλογα στο εξώφυλλο του βιβλίου είναι τα άλογα των απογόνων που άφησαν ελεύθερα οι Ίμβριοι.
Είναι η πρώτη μαρτυρία. Τα άλογα πήγαν μέσα στα βουνά και έκαναν αγέλες. Συνήθως τα βρίσκεις γύρω από εκκλησίες. Τυχαίο; Θα μου πεις που δεν έχει εκκλησίες στο νησί; Όπου και να γυρίσεις έχουμε εκκλησίες.
Μια φορά τα έπιασαν, αλλά αυτά έχουν πολλαπλασιαστεί τώρα. Είναι άγρια άλογα, δεν μπορείς να τα πλησιάσεις. Είναι η πρώτη μαρτυρία, θα μπορούσαμε να βάλουμε οτιδήποτε άλλο το εξώφυλλο του βιβλίου».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ