«Μπάτσο» αποκαλούν στις μέρες μας αρκετοί Έλληνες τον αστυνομικό αντί για τη λέξη «αστυνόμος». Γιατί, όμως; Τι σημαίνει η λέξη; Από πού προέρχεται και γιατί πήρε υποτιμητική… χροιά;
Ας τα δούμε ένα ένα…
Ήδη από την αρχαιότητα υπήρχαν αστυνόμοι και ήταν διοικητικοί αξιωματούχοι, που φρόντιζαν να διατηρείται η τάξη (ο νόμος, ο κανόνας) στους δημόσιους χώρους. Άλλωστε, και η ίδια η ετυμολογία της λέξης, που προέρχεται από τα συνθετικά άστυ+νόμος το δείχνει. Άστυ σημαίνει πόλη, το κύριο μέρος της πόλης, χωρίς τα προάστια, και νόμος είναι ο κανόνας.
Ο ορισμός που δίνει ο διακεκριμένος καθηγητής, γλωσσολόγος, Γεώργιος Μπαμπινιώτης, στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας για τη λέξη «αστυνομία» έχει ως εξής:
«Είναι η κρατική υπηρεσία που μεριμνά για την προστασία και ασφάλεια των πολιτών, την εξασφάλιση της δημόσιας τάξης και γενικότερα την εφαρμογή των νόμων που θεσπίζει η πολιτεία, την καταπολέμηση του εγκλήματος και ενίοτε την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών».
Τι σημαίνει, όμως, η λέξη «μπάτσος» και από πού προέρχεται;
«Μπάτσος» σημαίνει το χαστούκι, το ράπισμα και θεωρείται ηχομιμητική λέξη. Σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία, η λέξη, που χρησιμοποιείται σήμερα, συχνά, για να περιγράψει τους αστυνόμους, προέρχεται από την τουρκική λέξη baç, που σήμαινε το φόρο που εισέπρατταν οι χωροφύλακες, ασκώντας συχνά βία.
Το προσωνύμιο «μπάτσος», σήμερα, αποδίδεται στους αστυνόμους από αρκετούς Έλληνες, θέλοντας να υπογραμμίσουν ότι κάποιοι αστυνόμοι έχουν εκτραπεί της πραγματικής αποστολής τους και ασκούν καταχρηστικά το επάγγελμά τους αντί να είναι εκείνοι που προστατεύουν τη νομιμότητα.
Για το λόγο αυτό, προκαλεί δυσανασχέτηση και προσβάλλει όσους ασκούν το επάγγελμα αυτό ευσυνείδητα και το αντιμετωπίζουν ως προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.
Τι γράφει ο καθηγητής Μπαμπινιώτης για τη λέξη «μπάτσος»
«Η λέξη μπάτσος (από το τουρκικό baç) στη γλώσσα των προσεκτικών ομιλητών δηλώνει συνήθως τον αστυφύλακα, το όργανο της τάξεως, αλλά με μια αρνητική χροιά που παραπέμπει στην άσκηση βίας πάνω σε αθώα θύματα, στην αυταρχική εξουσία που ταλαιπωρεί αδύναμους πολίτες κλπ.
Στον λόγο των ίδιων ομιλητών, η ουδέτερη λέξη για το όργανο της τάξεως είναι η λέξη αστυνομικός (και αστυνόμος, πβ. «κλέφτες κι αστυνόμοι» που έλεγαν και λένε τα παιδιά παίζοντας και αγγλικά cops and robbers), συνδεόμενη με εύσημες σημασιολογικές συνυποδηλώσεις (την προστασία του πολίτη από τους κακοποιούς, την καταδίωξη των εγκληματιών, την εξασφάλιση της ζωής και της περιουσίας των πολιτών κ.τ.ό.).
Άρα, η γενίκευση της λέξης μπάτσος, που βλέπουμε να κυριαρχεί λ.χ. στον μεταγλωττισμό των περισσότερων τηλεοπτικών έργων, σε τηλεοπτικές σειρές κλπ., για να αποδώσει το άχρωμο αγγλικό cop και το σώμα των αστυνομικών, μειώνει κοινωνικά και ηθικά και αφαιρεί από την ελληνική γλώσσα τη δυνατότητα να διαφοροποιεί σημασιολογικά τη χρήση των δύο λέξεων, επιβάλλοντας βαθμηδόν σε όλες τις περιπτώσεις τη μία από αυτές, το μπάτσος».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ