Μια ανάσα από τη Θεσσαλονίκη (στα 25 χιλιόμετρα) βρίσκεται το χωριό Γέφυρα, όπου στις παρυφές του είναι η έπαυλη Τόψιν.
Στην έπαυλη στεγάζεται το Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων μέσα στις αίθουσες του οποίου γράφτηκε μια ακόμη ένδοξη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας, η διαπραγμάτευση για απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου 1912.
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
Η αφετηρία, οι διαπραγματεύσεις και η παράδοση
Στις 24 Οκτωβρίου του 1912 μεταφέρεται στην έπαυλη Τόψιν, όπου σήμερα στεγάζεται το Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων, το Γενικό Στρατηγείο του Ελληνικού Στρατού από το Άδενδρο και στο σπίτι εγκαθίσταται ο αρχιστράτηγος του στρατού Θεσσαλίας (του κυρίου εκστρατευτικού σώματος του ελληνικού στρατού κατά τον Α΄ Βαλκανικό) και διάδοχος του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνος.
Σε αυτό τον ιστορικό χώρο ξεκινούν και ολοκληρώνονται οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον ελληνικό στρατό και την τουρκική ηγεσία της Θεσσαλονίκης για την άνευ όρων παράδοση της πόλης.
Συγκεκριμένα στις 25 Οκτωβρίου το μεσημέρι στο σπίτι μεταβαίνει η τουρκική αντιπροσωπεία του Χασάν Ταχσίν Πασά , διοικητή της Θεσσαλονίκης, που απαρτίζεται από τον ταξίαρχο – επιτελάρχη του Ταχσίν Σεφίκ Πασά (στρατηγός κατά το ‘Ο ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913’. Γενικόν Επιτελείον Στρατού. Τόμος Α’, σελ. 117) και αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων.
‘’Ανευ όρων παράδοση’’
Για τη μετάβασή τους χρησιμοποιείται ο σιδηρόδρομος γεγονός που μετέπειτα θα κάνει τον σιδηροδρομικό σταθμό του Τόψιν (Γέφυρας) ως ένα από τα σύμβολα της απελευθέρωσης της πόλης. Την πρώτη ημέρα των διαπραγματεύσεων η τουρκική πλευρά θέτει ως όρο να διατηρήσει ο τουρκικός στρατός τα όπλα του και να αποσυρθεί στο στρατόπεδο στη περιοχή Καραμπουρνού (σημερινό Καραμπουρνάκι) όπου θα κρατηθεί ως αιχμάλωτος πολέμου, και έπειτα η ελληνική πλευρά να φροντίσει για την ασφαλή μεταφορά του προς κάποιο λιμάνι της Μικράς Ασίας.
Ο διάδοχος Κωνσταντίνος απέρριψε τους όρους αυτούς και έθεσε διορία στους Τούρκους αντιπροσώπους την 6η πρωινή της επόμενης μέρας για να αποδεχθούν την παράδοση τους με τους όρους που αυτός έθετε: την άνευ όρων παράδοση της πόλης, της φρουράς και του οπλισμού της.
Την επόμενη μέρα (26 Οκτωβρίου) τα ξημερώματα λίγο πριν λήξει η διορία που τους δόθηκε η τουρκική αντιπροσωπεία επανήλθε με έναν καινούριο όρο.
Να διατηρήσουν τουλάχιστον 5.000 όπλα για την εκπαίδευση των νεοσυλλέκτων. Μετά την άρνηση και αυτού του όρου ζητούν από το Κωνσταντίνο διορία ακόμα 2 ωρών για να απαντήσουν ξανά.
Οι υποψίες και το τελεσίγραφο
Ο αρχιστράτηγος ο οποίος υποψιάζεται ότι οι Τούρκοι κωλυσιεργούν για να κερδίσουν χρόνο επειδή γνωρίζουν ότι και ο Βουλγαρικός στρατός κινείται προς τη πόλη, αρνείται καθώς το τελεσίγραφο του προς τη τουρκική πλευρά έχει ήδη λήξει και δίνει εντολή να ξεκινήσει ο ελληνικός στρατός την προέλασή του προς τη Θεσσαλονίκη.
Το μεσημέρι και ενώ ο Κωνσταντίνος έφιππος ηγείτο του ελληνικού στρατού ο οποίος εκείνη την ώρα διάβαινε τον Γαλλικό ποταμό, στις 3:15 φτάνει στις ελληνικές προφυλακές ένας Τούρκος αξιωματικός με λευκή σημαία κουβαλώντας γράμμα από τον ίδιο τον Χασαν Ταχσίν Πασά το οποίο έγραφε:
Προς την Α.Υψηλότητα τον πρίγκιπα Κωνσταντίνο, αρχηγό του ελληνικού στρατού
“Έχω την τιμή να πληροφορήσω την Υμετέρα Υψηλότητα ότι αποδέχομαι την πρότασή σας την οποία κάνατε χθες.”
ΧΑΣΑΝ ΤΑΧΣΙΝ, στρατηγός μεραρχίας και διοικητής του 8ου σώματος του οθωμανικού στρατού
Ήταν το γράμμα με το οποίο η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε μετά από σχεδόν 500 χρόνια τουρκικής κυριαρχίας. Αμέσως μετέβη στο διοικητήριο της Θεσσαλονίκης ελληνική αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον Β. Δούσμανη και τον Ι. Μεταξά η οποία υπέγραψε και το πρωτόκολλο παράδοσης τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου.
Τα… αξιοσημείωτα της ιστορίας
Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι η ημερομηνία που γράφτηκε στο πρωτόκολλο παράδοσης είναι η 26η Οκτωβρίου. Δυο λόγοι υπάρχουν για αυτό: πρώτον, η ελληνική πλευρά για λόγους συμβολικούς ήθελε να γραφτεί η 26η Οκτωβρίου ως ημέρα απελευθέρωσης, καθότι συνέπιπτε με την γιορτή του πολιούχου αγίου της πόλης, του Αγίου Δημητρίου.
Ο δεύτερος λόγος ήταν πρακτικός – η ελληνική πλευρά, διαισθανόμενη ότι οι Βούλγαροι πιθανόν να έχουν απαιτήσεις δυαρχίας για την πόλη, θεώρησαν σωστό να βάλουν μια μέρα νωρίτερα ως ημέρα παράδοσης.
Μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου, ακολούθησε ο αφοπλισμός της Οθωμανικής φρουράς της Θεσσαλονίκης, ενώ μεγάλο μέρος του Ελληνικού Στρατού Θεσσαλίας μεταφέρθηκε στην Ήπειρο για τη συνέχιση του πολέμου σε εκείνο το μέτωπο με τα γνωστά νικηφόρα αποτελέσματα για τον ελληνικό στρατό.
Περηφάνια με τη γαλανόλευκη να κυματίζει ψηλά
«Η πόλις της Θεσσαλονίκης παραδίδεται στον ελληνικό στρατό ως την συνομολόγηση της ειρήνης», έγραφε το πρωτόκολλο στο άρθρο του 3. Οι μέρες που κύλησαν;
27 Οκτωβρίου 1912, πρωί…
Υψώνεται το πρωί η ελληνική σημαία στο Διοικητήριο, ενώ δύο τάγματα Ευζώνων έκαναν την είσοδό τους στην πόλη.
*Μεσημέρι 27ης Οκτωβρίου 1912…
Επίσημη είσοδος τμημάτων του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη με χιλιάδες κόσμου να επευφημούν στους δρόμους.
Υψωση της ελληνικής σημαίας και στον Λευκό Πύργο.
28 Οκτωβρίου 1912…
Εφιππος, ο Κωνσταντίνος, με ένα ενθουσιώδες πλήθος να ζητωκραυγάζει, πηγαίνει στο Διοικητήριο όπου συνάντησε τις αρχές της πόλης , αλλά και τους προξένους ξένων χωρών, ενώ έφιππος εισήλθε στη Θεσσαλονίκη και ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄.
Αμετανόητοι ‘’σύμμαχοι’’
Αρνητική εντύπωση, που δημιούργησε έντονες προστριβές έκανε η παρουσία στην πόλη ενός βουλγαρικού συντάγματος. Ο επικεφαλής της μεραρχίας τους ζήτησαν να μπουν δύο τάγματα στη Θεσσαλονίκη και να στρατοπεδεύσουν, εισπράττοντας το όχι του Κωνσταντίνου αρχικά.
Επειτα από έντονες διαπραγματεύσεις τους επιτράπηκε η είσοδος, αλλά τα δύο τάγματα, έγιναν ένα …σύνταγμα , κάτι που δεν άρεσε καθόλου στην ελληνική πλευρά, χωρίς ευτυχώς περαιτέρω αρνητικές καταστάσεις. Μέχρι τότε, γιατί μετά ακολούθησε ο Β΄ Βαλκανικός πόλεμος. Αλλά αυτός είναι μια άλλη ιστορία…
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ