Γέμισε Βουρλά, μνήμες Ελλάδας και Μικράς Ασίας το Χατζάκειο Πνευματικό Κέντρο. Παρούσα η άλλη Ελλάδα, από την απέναντι πλευρά του Αιγαίου…
Αλλά και αφηγήσεις γεμάτες συγκίνηση, πόνο και νοσταλγία για το πως ένας Ελληνισμός που άνθησε και μεγαλούργησε πολυποίκιλα στα Βουρλά της Μικράς Ασίας ξεριζώθηκε και άφησε τις πατρογονικές του εστίες το 1922.
50 λεπτά και κάτι ήταν η διάρκεια του ντοκιμαντέρ «Τα ηρωικά Βουρλά της Μικράς Ασίας» που προβλήθηκε στο Χατζάκειο Πνευματικό Κέντρο αλλά αυτά τα λεπτά έγιναν χιλιάδες χρόνια ιστορίας, ο μόχθος και οι αγωνίες των ανθρώπων που έζησαν στην περιοχή.
Όπως και τα συγκλονιστικά λόγια του εμβληματικού μας ποιητή Γιώργου Σεφέρη που γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας.
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
«Τα ηρωικά Βουρλά της Μικράς Ασίας» σε σκηνοθεσία Ειρήνης Σαρίογλου και μουσική Γιώργου Παπαχριστούδη προβλήθηκαν στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Πολιτιστικού Συλλόγου Κουφαλίων Η ΕΝΩΣΗ υπό την αιγίδα του Δήμου Χαλκηδόνος.
Το ντοκιμαντέρ αγκάλιασε μουσικά ο κύριος Γιώργος Παπαχριστούδης κάνοντας περήφανους για ακόμη μια φορά τους συντοπίτες του αφού κατάγεται από τα Κουφάλια.
«Τιμάμε τους Μικρασιάτες και τους πατριώτες μας»
Πριν την προβολή του ντοκιμαντέρ προηγήθηκαν ομιλίες με την κυρία Μαρία Γατίδου-Μαλαθούνη, προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Κουφαλίων Η ΕΝΩΣΗ να παίρνει πρώτη τον λόγο καλωσορίζοντας όλους αυτούς που βρέθηκαν στην αίθουσα.
Όπως είπε ο σύλλογος δείχνει την αλληλεγγύη του για τη Μικρά Ασία τιμώντας παράλληλα και όλους αυτούς που ήρθαν, ενώ αναφέρθηκε και στον κύριο Γιώργο Παπαχριστούδη, τον άνθρωπο που μερίμνησε και έντυσε μουσικά το ντοκιμαντέρ.
Από την πλευρά του ο κύριος Διαμαντής Διαμαντής (αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Χαλκηδόνος) τόνισε πως «ότι προάγει τον πολιτισμό στον τόπο μας εμείς σαν Δήμος θα το στηρίξουμε. Σας συγχαίρω για αυτή την εκδήλωση».
Η κυρία Αντωνία Γκαλιπίδου επισήμανε πως δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο το μέλλον, αλλά να κοιτάμε και το παρελθόν ενώ εξέφρασε τη χαρά και την τιμή της που ήταν παρούσα σε μια τέτοια εκδήλωση.
Ειρήνη Σαρίογλου: « Ακρωτηριάσθηκε η Ελλάδα το 1922»
Στη συνέχεια πήρε τον λόγο η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου η οποία μίλησε για τα Βουρλά μέσα στο πέρασμα του χρόνου ενώ εγκωμίασε τον κύριο Παπαχριστούδη για τη συμβολή του στο ντοκιμαντέρ «Τα ηρωικά Βουρλά της Μικράς Ασίας».
Ξεκίνησε την ομιλία της για τη σημασία της καθ΄ ημάς Ανατολής, για τον ξεριζωμό 1.500.000 Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Η Ελλάδα ακρωτηριάστηκε το 1922. Και στις δύο πλευρές του Αιγαίου υπήρχε Ελλάδα» κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στους ανθρώπους που πήγαν από τη Μάνη της Πελοποννήσου στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, όπως και για άλλους Έλληνες, τους Χιώτες, τους Ηπειρώτες, τους Ναξιώτες, αλλά και αυτούς από την Τήνο και την Άνδρο που ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί έβαλαν το λιθαράκι τους.
Συνεχίζοντας η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου με μεστό και κατανοητό τρόπο γύρισε τις σελίδες της ιστορίας για να εξηγήσει στους παρευρισκόμενους πως έφτασαν στο σημείο οι Βουρλιώτες να καλλιεργήσουν έναν εκπληκτικό πολιτισμό επωφελούμενοι και το Τανζιμάτ (Ήταν μια σειρά μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία 1839-1876 με σκοπό την αναδιοργάνωσή της).
Οι Βουρλιώτες καλλιέργησαν τα γράμματα στοχευμένα και με μοναδικό τρόπο ενώ η Αναξαγόρειος Σχολή αποτέλεσε τον πνευματικό φάρο του Ελληνισμού στη Μικρά Ασία ακτινοβολώντας Ελλάδα και πολιτισμό.
Τα επτά πιάνα, η διοίκηση των Ελλήνων και η έμπρακτη αλληλεγγύη
Η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου καθήλωσε το ακροατήριο με αυτά που είπε για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας και όχι μόνο. Όπως:
• Για την Κωνσταντινούπολη που ήταν και είναι σημείο αναφοράς με τους 17 αιώνες ζωής της.
• Για τα 7 πιάνα με ουρά που υπήρχαν στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο της Κωνσταντινούπολης, κάνοντας παράλληλα και μια σύγκριση με τι συμβαίνει σήμερα στα σχολεία.
• Για τους φοιτητές της που πάνε στην Κωνσταντινούπολη και αισθάνονται οικεία σε αντίθεση με άλλες πόλεις, όπως π.χ. το Παρίσι ή το Λονδίνο.
• Για την αλλαγή νοοτροπίας που πρέπει να υπάρξει όταν λέμε τη λέξη πρόσφυγας ενώ αναρωτήθηκε ταυτόχρονα: «Πρόσφυγας από πού;» για τους Έλληνες της Μικράς Ασίας.
• Για την έμπρακτη αλληλεγγύη που έδειχναν μεταξύ τους οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, που για αυτούς ήταν θέση και στάση ζωής. «Όταν ήρθαν στην Ελλάδα ορθοπόδησαν και έδειξαν μια ασύλληπτη αλληλεγγύη» είπε χαρακτηριστικά.
«Δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια, θυμάμαι τη χαρά τους και τη λύπη τους»
Απαράμιλλης ομορφιάς λέξεις ακούστηκαν στο ντοκιμαντέρ γραμμένες από το χέρι του νομπελίστα ποιητή της Ελλάδας Γιώργου Σεφέρη που γεννήθηκε στα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Την ώρα που στο ντοκιμαντέρ έδειχνε το σπίτι όπου μεγάλωσε ακούστηκαν, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«Τα σπίτια που είχα μου τα πήραν
δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια
ξέρω πώς έχουν τη φυλή τους, τίποτα άλλο.
Δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια,
θυμάμαι τη χαρά τους και τη λύπη τους» από το ποίημά του «Το σπίτι κοντά στη θάλασσα».
«Εμείς ήμασταν ένας άλλος κόσμος»
«Πως έγινε η επιλογή του τίτλου για το ντοκιμαντέρ;» ρωτήθηκε από το mynews.gr η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου λίγο μετά την προβολή του ντοκιμαντέρ.
«Ο τίτλος επιλέχθηκε από την ίδια την ιστορία των Βουρλών. Η ιδιαιτερότητα των Βουρλών έγκειται στο ότι παρά την παρότρυνση Πλαστήρα δεν παρέδωσαν τα όπλα και παρέμειναν πιστεύοντας ακράδαντα ότι θα καταφέρουν να σώσουν τα Βουρλά» μας απάντησε η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου και συνέχισε λέγοντας:
«Το πίστευαν ακράδαντα και αυτός είναι ο λόγος που ειδικά τα Βουρλά, ο ανδρικός πληθυσμός των Βουρλών, έχει αυτό το τραγικό τέλος.
Όχι τα γυναικόπαιδα, αυτά κατάφεραν να ξεφύγουν από την Τουρκική λαίλαπα, αλλά ειδικά ο ανδρικός πληθυσμός που παρέμεινε να υπερασπιστεί τα άγια και τα όσια δεν κατάφερε να ξεφύγει. Επέζησε, το πολύ, το 1/3 του ανδρικού πληθυσμού, 35.000 ήταν ο πληθυσμός των Ελλήνων».
Στο ντοκιμαντέρ προβλήθηκαν αποσπάσματα συνεντεύξεων που έδωσε η Φιλιώ Χαϊδεμένου, πρόσφυγας πρώτης γενιάς, όπου μεταξύ άλλων είπε και το εξής: «Εμείς ήμασταν ένας άλλος κόσμος».
Με τόσες λίγες λέξεις η αείμνηστη Φιλιώ Χαϊδεμένου περιέγραψε αιώνες ζωής και παρουσίας στη Μικρά Ασία.
Η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου ρωτήθηκε από το mynews.gr για αυτόν τον κόσμο. Η απάντησή της;
«Ο Ελληνισμός της καθ΄ ημάς Ανατολής, η Ρωμιοσύνη, ήταν τρία πράγματα: Αλληλεγγύη, πίστη και μια βαθιά καλλιέργεια και με αυτό δεν εννοούμε συλλογή πτυχίων. Μιλάμε για μια βαθιά καλλιέργεια που ξεκινούσε από το νηπιαγωγείο και δεν τελείωνε ποτέ.
Μην ξεχνάτε για παράδειγμα πόσες εφημερίδες είχαν τα Βουρλά, πόσους πνευματικούς συλλόγους, πόσα λογοτεχνικά περιοδικά είχαν, πόσα αρρεναγωγεία, πόσα παρθεναγωγεία.
Οι σύλλογοι παρήγαγαν πνευματικό έργο και το συγκλονιστικό ξέρετε ποιο είναι. Ότι δεν υπήρχε κάποιο υπουργείο παιδείας να δίνει μισθούς στους δασκάλους, στους γιατρούς, στα νοσοκομεία ή στα ορφανοτροφεία.
Η κοινότητα ήταν αυτή που το έκανε, αυτό είναι ίδιον της φυλής μας».
Το ντοκιμαντέρ «Τα ηρωικά Βουρλά της Μικράς Ασίας» διαγωνίζεται αυτή τη στιγμή σε δυο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ, στο Παρίσι και τη Χαλκίδα (προκρίθηκε μεταξύ άλλων εκατοντάδων συμμετοχών) μας είπε η κυρία Ειρήνη Σαρίογλου που εξέφρασε την ικανοποίησή της για την ανταπόκριση του κόσμου.
Επίσης, για ακόμη μια φορά εκθείασε τη συμβολή του κυρίου Γιώργου Παπαχριστούδη με την εξαιρετική μουσική του λέγοντας χαρακτηριστικά πως «Η επιτυχία του ντοκιμαντέρ τουλάχιστον κατά το ήμισυ οφείλεται στον Γιώργο Παπαχριστούδη, τουλάχιστον».
• Ποια είναι η Ειρήνη Σαρίογλου: «Η Ειρήνη Σαρίογλου γεννήθηκε το 1972 στην Πόλη. Απόφοιτη του Ζαππείου Λυκείου, σπούδασε αρχικά Γαλλική Γλώσσα και Λογοτεχνία στα Πανεπιστήμια Μαρμαρά και Grenoble. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση και του ΙΚΥ στο Πανεπιστήμιο του Birmingham της Μεγάλης Βρετανίας – Τμήμα Βυζαντινών, Οθωμανικών και Νεοελληνικών Σπουδών.
Το 2004 εκδόθηκε από το ΕΛΙΑ, στα αγγλικά, μέρος της διδακτορικής της διατριβής, με θέμα την «Επιρροή της τουρκικής πολιτικής στην ελληνική εκπαίδευση της Πόλης 1923-1974» και το 2011 από το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.) στα ελληνικά.
Έχει δημοσιεύσει επιστημονικές μελέτες και άρθρα και έχει επιμεληθεί ιστορικά ντοκιμαντέρ τα οποία και έχουν διακριθεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως, Γράμματα Χωρίς Παραλήπτη – Αϊβαλί 1922, Στην Εξορία – Ερζουρούμ Άσκαλε 1942, Η Σιωπηλή Σχολή – Μια αναδρομή στην ιστορία της Ι.Θ. Σχολής της Χάλκης, Ίμβρος – Τένεδος: Της Μνήμης και της Λήθης, Η Ανατολή Έδυσε, Η Νέα Σμύρνη του Μίκη Θεοδωράκη,
Τα Ηρωικά Βουρλά της Μικράς Ασίας κ.ά.). Έχει διδάξει οθωμανική και τουρκική ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης. Είναι Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πόλης.
Από το 2008 είναι συν-ιδρύτρια και Γενική Γραμματέας του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔ.ΙΣ.ΜΕ.) Από το 2016 μέχρι και σήμερα διατελεί καλλιτεχνική διευθύντρια του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου «Πέρα από τα Σύνορα».
Βουρλά, οικονομικό, πνευματικό και διοικητικό κέντρο μιας εύπορης περιοχής
Όπως αναφέρεται και στη σελίδα του Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ): «Τα Βουρλά ή ο Βουρλάς, Ούρλα στα τουρκικά, ήταν, μετά από τη Σμύρνη, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη των μικρασιατικών παραλίων, χτισμένη κοντά στην αρχαία ελληνική πόλη των Κλαζομενών, ανατολικά της Ερυθραίας, της οποίας ήταν και πρωτεύουσα.
Τα Βουρλά υπήρξαν μια από τις σημαντικότερες πόλεις του ελληνικού κόσμου στις αρχές του 20ου αιώνα, ένα οικονομικό, πνευματικό και διοικητικό κέντρο μιας εύπορης περιοχής με έντονη εμπορική και βιοτεχνική δράση και πλούσια πνευματική ζωή.
Ο Σμυρνιός νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης, αν και γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σμύρνη, στη μνήμη του μόνο τα Βουρλά έμειναν ανεξίτηλα να εκφράζουν την έννοια «της γλυκιάς πατρίδας…». Το ντοκιμαντέρ εξετάζει την ιστορία των Βουρλών μέσα από ποικίλες μαρτυρίες, ενώ παράλληλα εμπλουτίζεται με πλούσιο αρχειακό και φωτογραφικό υλικό».
Στα 50 και κάτι λεπτά διάρκειας του ντοκιμαντέρ ζωντάνεψε η ιστορία του τόπου, με χαρές, Ελλάδα αλλά και την τραγική κατάληξη των Ελλήνων που με ηρωισμό προσπάθησαν να αντέξουν τη μανία των Τούρκων και των Τσετών.
«Του Βουρλιώτη η ψυχή ήταν το αμπέλι και το καμάρι του» ακούσθηκε, μεταξύ άλλων, στο ντοκιμαντέρ δείχνοντας ταυτόχρονα ανθρώπους να μαζεύουν σταφύλια ενώ αποτυπώθηκαν εικόνες από την Αναξαγόρειο Σχολή, τη Σκάλα Βουρλών, τη ζωή των ανθρώπων, μια ζωή που είδαν να καίγεται το 1922 και να χάνεται..
Η ιστορική στιγμή για τον σεβασμιότατο Μητροπολίτη Παντελεήμονα
Στην εκδήλωση βρέθηκε και ο Μητροπολίτης Βρυούλων Παντελεήμων εκ μέρους του Οικονομικού Πατριαρχείου.
Ο σεβασμιότατος εμφανώς συγκινημένος με την προβολή του ντοκιμαντέρ είπε μεταξύ άλλων: «Δεν είναι πρόσφυγες αυτοί που ήρθαν, είναι ξεριζωμένοι. Αυτά είναι τα αποτελέσματα του διχασμού.
Όταν πήγα στα Βουρλά έλεγα θα πάω να δω τι θα βρω και δεν βρήκα τίποτα».
Επίσης, «μετέφερε» τους παρευρισκόμενους στα Βουρλά και στις προσπάθειες που έκανε προκειμένου να μπορέσει να ιερουργήσει.
Συγκλονιστική ήταν η περιγραφή της στιγμής που βρέθηκε στα Βουρλά για να: «Ξανανάψω το καντήλι πριν κλείσω τα μάτια μου» όπως είπε. Ενδεικτική η ανάρτηση της Ιεράς Μητρόπολης Βρυούλων (28-3-2022) με αφορμή αυτή του χαιρετισμούς της Παναγίας:
«Ιερά Μητρόπολη Βρυούλων
28 Μαρτίου 2022
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΒΡΥΟΥΛΩΝ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Μέσα σε κλίμα βαθυτάτης συγκινήσεως ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βρυούλων
κ. Παντελεήμων, συνοδευόμενος από τον Ιερόμ. π. Θεωνά μετέβη είς την Ευλογημένην Επαρχίαν του, τα Βρυούλα της Μ. Ασίας.
Την Παρασκευήν 24 Μαρτίου εχοροστάτησε στην Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου και έψαλε τους Χαιρετισμούς της Παναγίας για πρώτη φορά μετά από 100 χρόνια μπροστά στην Εικόνα της Παναγίας της Βουρλιώτισσας στην Ερυθραία της Μ. Ασίας.
Ανέκφραστα τα αισθήματα όλων όσοι παρευρέθησαν.
Αυθόρμητο και πηγαίο το Ευχαριστώ στην Παναγία και τους Νεομάρτυρες Νεκτάριο και Μιχαήλ, παιδιά και οι δύο των Βρυούλων.
Την δε Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, Ιερούργησε με τον π. Θεωνά στον ίδιο Ιερό Ναό της Παναγίας των Βρυούλων».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ