Ο κόμης Λεβ Νικολάγεβιτς Τολστόι, γνωστός στο ελληνικό κοινό ως Λέων Τολστόι, γεννήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1828 (28 Αυγούστου, με το παλαιό ημερολόγιο) στη Γιάσναγια Πολιάνα της Ρωσίας από αριστοκρατική οικογένεια και είναι ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς παγκοσμίως, με κορυφαία έργα το «Αννα Καρένινα» και το «Πόλεμος και Ειρήνη».
Ορφάνεψε προτού κλείσει τα δέκα του χρόνια και από πατέρα και από μητέρα.
Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Καζάν ανατολικές γλώσσες και νομικά, μα δεν πήρε το δίπλωμά του.
Ήταν φύση ανήσυχη, γεμάτη σχέδια και αναμορφωτικές ιδέες, επηρεασμένος από τη Γαλλική Επανάσταση. Θέλησε να ανυψώσει τους Ρώσους χωρικούς και να μορφώσει τα παιδιά τους. Ίδρυσε, μάλιστα, και σχολείο και εξέδωσε παιδαγωγικό περιοδικό με τον τίτλο «Γιάσναγια Πολιάνα».
Έχοντας μεγάλα χρέη από τη χαρτοπαιξία, αποφάσισε να καταταγεί στο στρατό.
Πήρε μέρος στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856), όπου γνώρισε την ψυχή του ρώσου στρατιώτη και τη φρίκη του πολέμου. Στη συνέχεια επιχείρησε δύο ταξίδια και γυρίζοντας στη Ρωσία, παντρεύτηκε (1862), έκανε οικογένεια κι έζησε ευτυχισμένος «σαν πατριάρχης», όπως έγραψε ο ίδιος. Με την κατά 16 χρόνια μικρότερη σύζυγό του Σοφία Μπερς απέκτησε 13 παιδιά.
Την περίοδο εκείνη έγραψε τα δύο αριστουργήματά του «Πόλεμος και Ειρήνη» (1869), το οποίο ζωντανεύει τη Ναπολεόντεια εποχή και την «Άννα Καρένινα» (1877), ένα δυνατό ψυχογραφικό και οικογενειακό δράμα.
Η ανησυχία του, όμως, ταράζει και πάλι τη ζωή του. Είχε τύψεις που ζούσε μέσα στα πλούτη, ενώ τόσοι άλλοι δυστυχούν. Θέλει να τα αφήσει όλα, περιουσία, οικογένεια, δόξα και να ζήσει απλά, σύμφωνα με τις ιδέες του.
Τότε γράφει τα έργα του με τα μεγάλα προβλήματα και τις υψηλές ηθικές αρχές της αγάπης, της καλοσύνης και της συμπόνοιας: «Πάτερ Σέργιος» (1898), «Σονάτα του Κρόιτσερ» (1889), «Κύριος και δούλος» (1895) και «Ανάσταση» (1899). Έγραψε, ακόμα, ένα δραματικό έργο, «Το κράτος του ζόφου» (1886) κι ένα θαυμάσιο μεγάλο διήγημα «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» (1866).
Το 1910 αποφασίζει να εγκαταλείψει τα «εγκόσμια», να τα αρνηθεί όλα και να ζήσει μία απλή ζωή μέσα στη φύση. Μα είναι πια 82 ετών και η υγεία του κλονίζεται. Στις 20 Νοεμβρίου (7 Νοεμβρίου με το παλαιό ημερολόγιο) ο σπουδαίος ρώσος συγγραφέας, «ο γίγας της ρωσικής γης», όπως τον αποκαλούν, άφησε την τελευταία του πνοή στη σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Αστάκοβο της Ρωσίας.
Η ζωή του Τολστόι χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιθέσεις, καθώς τα πρώτα άσωτα χρόνια της αριστοκρατίας τα διαδέχτηκε η ριζοσπαστική μεταστροφή του προς την άρνηση του πλούτου, τη φιλανθρωπία και προς έναν ιδιόμορφο ειρηνιστικό και χριστιανικό αναρχισμό, που έτυχε θαυμασμού από προσωπικότητες όπως ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και επισφραγίστηκε με τον αφορισμό της Ρωσικής Εκκλησίας.
Εργογραφία
Μυθιστορήματα
1863: «Οι Κοζάκοι» – (Казаки)
1869: «Πόλεμος και Ειρήνη» – (Война и мир)
1877: «Άννα Καρένινα» – (Анна Каренина ) (Το μυθιστόρημα έχει διασκευαστεί για το θέατρο. Πρώτη παράσταση στην Ελλάδα, διασκευή του Εδμόνδου Γκιρώ, 30 Ιανουαρίου του 1919 από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη)
1899: «Η Ανάσταση» – (Воскресение) (Το μυθιστόρημα έχει διασκευαστεί για το θέατρο. Πρώτη παράσταση στην Ελλάδα στην διασκευή του Ανρί Μπατάιγ, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1911, από την Κυβέλη)
Διηγήματα
Ο κατάλογος περιλαμβάνει μόνο τα διηγήματα που έχουν εκδοθεί στα ελληνικά:
1851: «Αναμνήσεις από τη χτεσινή μέρα» – (История вчерашнего дня)
1855: «Αναμνήσεις ενός σημειωτή του μπιλιάρδου» – (Записки маркера)
1855: «Τα διηγήματα της Σεβαστούπολης» – (Севастопольские рассказы) : «Η Σεβαστούπολη τον Δεκέμβρη του 1854» και «Η Σεβαστούπολη τον Μάη του 1855»
1856:«Τα διηγήματα της Σεβαστούπολης» – (Севастопольские рассказы) : «Η Σεβαστούπολη τον Αύγουστο του 1855»
1856: «Μια χιονοθύελλα» – (Метель)
1856: «Οι δύο Ουσάροι» – (Два гусара)
1857: «Λουκέρνη» – (Люцерн)
1858: «Άλμπερτ» – (Альберт)
1859: «Τρεις θάνατοι» -( Три смерти)
1863: «Πολικούσκα» – (Поликушка)
1872: «Ο αιχμάλωτος του Καυκάσου» – (Кавказский пленник)
1874: Ο παππους και το εγγονακι
1875:«Ο μικρός Φιλιπόκ» – (Филипок)
1881: «Απο τι ζουν οι άνθρωποι» – (Чем люди живы)
1884: «Σημειώσεις ενός τρελού» – (Записки сумасшедшего)
1886: «Οι τρεις ερημίτες» – (Три Старца)
1886: «Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος» – (Много ли человеку земли нужно)
1888: «Η ιστορία ενός αλόγου» – (Холстомер)
1895: «Αφέντης και δούλος» – (Хозяин и работник)
1903:«Μετά τον χορό» – (После бала)
1905: «Φιοντόρ Κουζμίτς» – (Фёдор Кузьмич)
1906: «Γιατί;» – (За что?)
Θεατρικά έργα[12]
1864: «Η μολυσμένη οικογένεια» – (Заражённое семейство) – κωμωδία 5 πράξεων
1866: «Ο μηδενιστής» – (Нигилист) – κωμωδία 3 πράξεων
1886: «Η πρώτη απόσταξη» ή «Ο πρώτος οινοπνευματοποιός» – (Первый винокур) κωμωδία – δραματοποίηση του διηγήματος του «The imp and the crust»
1886: «Η δύναμη του σκοταδιού» – (Власть тьмы)- δράμα 6 πράξεων (έχει εκδοθεί στην Ελλάδα: ISBN 978-960-283-249-3) (πρώτη παράσταση στην Ελλάδα: «Το κράτος του ζόφου», σε μετάφραση Αγαθοκλή Κωνσταντινίδη, από τον θίασο του Διονύση Ταβουλάρη στις 6 Ιανουαρίου του 1895)
1886: «Το φως που λάμπει στο σκοτάδι» – (Плоды просвещения) -δράμα 5 πράξεων, ημιτελές
1891: «Οι καρποί του πολιτισμού» – (Плоды просвещения) – κωμωδία 4 πράξεων
1900: «Το ζωντανό πτώμα» – (Живой труп) – δράμα 6 πράξεων. (έχει εκδοθεί στην Ελλάδα: ISBN 978-960-558-146-6) (πρώτη παράσταση στην Ελλάδα: 5 Ιουλίου 1929, σε μετάφραση Αγαθοκλή Κωνσταντινίδη, από τον θίασο του Μάριου Παλαιολόγου, σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη)[13]
1910: «Η ρίζα του κακού» – (От ней все качества) -δράμα 2 πράξεων
Αυτοβιογραφικά
1852: «Τα παιδικά χρόνια» – (Детство) -πρώτο μέρος της αυτοβιογραφικής του τριλογίας ISBN 960-05-0632-9
1854: «Τα παιδικά χρόνια» – (Отрочество) -δεύτερο μέρος ISBN 960-05-0632-9
1856: «Τα νεανικά χρόνια» – (Юность) – τρίτο μέρος ISBN 960-05-0632-9
1879:«Μια εξομολόγηση» – (Исповедь) (σκέψεις του συγγραφέα για την κρίσιμη περίοδο της ζωής του, τη μέση ηλικία) ISBN 960-7408-32-2
Δοκίμια
Αναφέρονται μόνο τα δοκίμια που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα:
1881:«Το Ευαγγέλιο» – ISBN 960-7486-62-5
1890: «Γιατί οι άνθρωποι κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών» – ISBN 960-03-2378-Χ
1894:«Θρησκεία και ηθική» – ISBN 960-7408-40-3
1897: «Τι είναι τέχνη»- (Что такое искусство?) – ISBN 960-7408-10-1
1902: «Τι είναι η θρησκεία και ποιά η ουσία της» – ISBN 960-7408-40-3
1908:«Ο νόμος της αγάπης και ο νόμος της βιας» – ISBN 960-7408-40-3
1909: «Για τον Σαίξπηρ και το δράμα» – (О Шекспире и о драме) ISBN 978-618-82167-9-2
1910:«Περί τρέλας» – ISBN 978-960-283-416-9
1912 (ημ. έκδοσης): «Ημερολόγιο σοφίας» – (Круг чтения)
Πέντε ταινίες που βασίστηκαν στο έργο του
L’Argent (Το Χρήμα) του Robert Bresson
Ο Bresson, στην τελευταία του ταινία, βασίζεται στη μικρή ιστορία του Τολστόι, «Faux Billet» και μας παραδίδει ένα, ταιριαστό για την πορεία του, κύκνειο άσμα. Ένα πλαστό χαρτονόμισμα των 500 φράγκων περνά από χέρι σε χέρι, μέχρι να φτάσει στην κατοχή ενός απόλυτα αθώου ανθρώπου, στρέφοντας τον στην παρανομία. Μία εντυπωσιακή ταινία για την αφοσίωση του ανθρώπου στο χρήμα.
War and Peace (Πόλεμος και Ειρήνη) του Sergey Bondarchuk
Το «Πόλεμος και Ειρήνη» έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στον κινηματογράφο, με πιο γνωστή την εκδοχή του 1956 με την Audrey Hepburn, αλλά το φιλμ του Bondarchuk είναι αυτό που προκαλεί δέος με τις επτάμιση(!) ώρες διάρκειας του. Ένα πολύπλευρο αριστούργημα που εξερευνεί σε βάθος το μυθιστόρημα του Τολστόι και εντυπωσίασε τον κόσμο σε τέτοιο βαθμό που κατάφερε να κερδίσει το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Η Σοβιετική Ένωση δε χάρηκε καθόλου με την αμερικανική βράβευση αυτή και υποχρέωσε τον σκηνοθέτη να ενταχθεί στο κομμουνιστικό κόμμα. Η κολοσσιαία παραγωγή διήρκεσε 7 χρόνια, ενώ μόνο η μάχη στο Μποροντινο γυριζόταν 2 χρόνια.
Ivansxtc (Μία Δεύτερη Ευκαιρία) του Bernard Rose
Το 1997 ήταν μία κακή χρονιά για τον Bernard Rose, καθώς το φιλμ του, «Anna Karenina» υπέστη «τρομακτικό» κόψιμο στο μοντάζ από τους παραγωγούς. Ο σκηνοθέτης δεν πτοήθηκε πάντως και 3 χρόνια μετά ασχολήθηκε με ένα ακόμα έργο του Τολστόι, αυτή τη φορά με χαμηλό μπάτζετ και τελείως δικό του τρόπο. Βασισμένος στο «The Death of Ivan Ilyich», ο Rose μετέφερε τη δράση στη μοντέρνα εποχή και συγκεκριμένα στο Χόλιγουντ, έχοντας ως πρωταγωνιστή τον Danny Huston.
Anna Karenina του Joe Wright
O Joe Wright έκανε όνομα ως ένας πολύ καλός σκηνοθέτης ταινιών εποχής, χάρη στο «Εξιλέωση» του 2007 και το «Περηφάνια και Προκατάληψη» του 2005. Το 2012 αποφάσισε να καταπιαστεί με τον Λέων Τολστόι και συγκεκριμένα με το «Άννα Καρένινα». Παρότι σίγουρα δεν πρόκειται για μία ταινία που θα θυμόμαστε σε όλη μας τη ζωή, αποτελεί μία πολύ αξιόλογη προσπάθεια, με πρωταγωνιστικό δίδυμο τους Keira Knightley και Jude Law. Το βιβλίο έχει περάσει από αρκετές μεταφορές, μία από αυτές με πρωταγωνίστρια τη θρυλική μπαλαρίνα Μάγια Πλισέτσκαγια και το μπαλέτο των Μπολσόι.
The Last Station(O Τελευταίος Σταθμός) του Michael Hoffman
Ρωσία, εν έτει 1910: η φήμη του Λέον Τολστόι έχει πάρει διαστάσεις θρύλου. Οι λεγόμενοι Τολστοϊστές τον θεωρούν προφήτη και συρρέουν στο σπίτι του για να πάρουν μια μικρή δόση από το «ναρκωτικό» τους. Και ο ίδιος, 82 ετών πλέον, έχει απαρνηθεί τα πάντα εν ονόματι της ιδεολογίας του. Ακόμα και την επί μισό αιώνα σύζυγό του…Η ενδιαφέρουσα αυτή περίοδος της ζωής του μεγάλου ρώσου συγγραφέα έγινε ταινία με πρωταγωνιστές τους Κρίστοφερ Πλάμερ και Ελεν Μίρεν. Η βρετανή ηθοποιός κέρδισε μια υποψηφιότητα για Οσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου. Ο «Τελευταίος σταθμός», σε σκηνοθεσία Μάικλ Χόφμαν παρακολουθεί τον τελευταίο χρόνο της ζωής του Τολστόι. Το σενάριο αποτελεί διασκευή του ομότιτλου μπεστ σέλερ του Τζέι Παρίνι (εκδόσεις Τόπος), το οποίο άντλησε το υλικό του από τα ημερολόγια του ίδιου του Τολστόι και των συγγενών και φίλων του. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, «στην καρδιά της ταινίας βρίσκεται η διαμάχη του ιδεαλισμού και του ρεαλισμού. Ο Τολστόι αντιμετωπιζόταν σαν άγιος εν ζωή και ταυτόχρονα σαν προφήτης του τέλειου έρωτα».
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ