Από την Ουκρανία στο Βιετνάμ και από την Παλαιστίνη στη Συρία, από το παρελθόν στο παρόν, οι πόλεμοι διαχρονικά αφήνουν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στις αντιμαχόμενες πλευρές, σκορπίζοντας τον τρόμο, τον θάνατο και την προσφυγιά.
Εκατοντάδες άνθρωποι τραυματίζονται και εκτοπίζονται, ζώντας με το τραύμα του πολέμου, στο σώμα τους, την καρδιά και το μυαλό τους, ενώ εκατοντάδες άλλοι χάνουν τη ζωή τους.
«Το κορίτσι της φωτογραφίας»
Ήταν 8 Ιουνίου 1972, όταν η Πολεμική Αεροπορία του Νοτίου Βιετνάμ βομβάρδισε με ναπάλμ την περιοχή Τρανγκ Μπανγκ, σε μια προσπάθεια να διώξει τους Βορειοβιενταμέζους που είχαν καταλάβει την περιοχή. Τότε η 9χρονη Κιμ Πουκ μαζί με μια ομάδα ανθρώπων, που προσπαθούσαν να διαφύγουν, θεωρήθηκαν εσφαλμένα ως στρατιώτες και έπεσαν θύματα βομβαρδισμού.
Το αποτέλεσμα τραγικό, καθώς σκοτώθηκαν δύο άντρες, ένα μωρό 9 μηνών και ένα 3χρονο αγοράκι.
Η Κιμ Πουκ, τυλιγμένη στις φλόγες, έσκισε τα φλεγόμενα ρούχα της και άρχισε να τρέχει στον δρόμο σε έξαλλη κατάσταση. Κάπου εκεί, ο φωτογράφος του Associated Press, Νικ Ουτ, απαθανάτισε σε μια ασπρόμαυρη λήψη όλη τη φρίκη του πολέμου, αποτυπωμένη στο πρόσωπο και στο σώμα του μικρού κοριτσιού, το οποίο υπέστη δεκαεπτά χειρουργικές επεμβάσεις για να επιζήσει.
«Καταλαβαίνω τι περνάνε οι άνθρωποι εκεί πέρα. Γι’ αυτό είμαι τόσο ευγνώμων που είμαι ελεύθερη. Καλώ τους ηγέτες της Βόρειας Κορέας να καθίσουν κάτω, να μιλήσουν και να διαπραγματευτούν, αντί να προβούν σε ενέργειες που θα είναι καταστροφικές για όλο τον κόσμο», έλεγε πριν μερικά χρόνια, η Κιμ Πουκ.
«Δεν ξέραμε τι θα μπορούσε να συμβεί»
Ήταν Δεκέμβριος του 1998 όταν το χωριό Σλίβοβο του Μπεσνίκ Ρουστέμι δέχθηκε πυρά, με τον 6χρονο τότε Μπεσνίκ να παίζει στην αυλή των γειτόνων με έναν φίλο του. Οι καινούριες λαστιχένιες μπότες τον περίμεναν στο δωμάτιό του, έτοιμες να φορεθούν, όποτε η οικογένειά του αποφάσιζε να φύγει.
Το Σλίβοβο είχε περικυκλωθεί από τις σερβικές δυνάμεις για αρκετές εβδομάδες, αφού ένας Σέρβος αστυνομικός από το Τζιλάν σκοτώθηκε από τον Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσσυφοπεδίου και οι χωρικοί περίμεναν μια επίθεση εκδίκησης.
«Μερικές εβδομάδες αργότερα, συνέβη η σφαγή του Ρετσάκ, η οποία οδήγησε στον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας από το ΝΑΤΟ», θυμάται ο Μπεσνίκ Ρουστέμι.
Σύντομα, έφυγαν, με προορισμό την Αλβανία, με τον ίδιο να θυμάται ότι ήταν συνεχώς βρεγμένος και πεινασμένος, επειδή η οικογένειά του δεν είχε την ευκαιρία να προετοιμαστεί και να φέρει αρκετό φαγητό ή μια κατάλληλη σκηνή. Ακόμη και οι νέες του μπότες έμειναν πίσω και όταν, τελικά επέστρεψε στο χωριό, τα παπούτσια του, όπως και το σπίτι τους, είχαν καεί.
Οι αναμνήσεις του από τις εμπειρίες του ως παιδί – πρόσφυγας είναι συγκεχυμένες, αν και θυμάται την έναρξη των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ, στα τέλη Μαρτίου 1999.
«Ο ουρανός φαινόταν τόσο φωτισμένος από πυροτεχνήματα όσο την παραμονή της Πρωτοχρονιάς», είπε, ενθυμούμενος ένα αίσθημα πανικού μεταξύ των προσφύγων γύρω του στο ύπαιθρο, στα βουνά, καθώς άρχισαν οι αεροπορικές επιδρομές της δυτικής συμμαχίας.
«Είχα τις πιο δύσκολες εμπειρίες, όταν αναγκαστήκαμε να φύγουμε από τα βουνά. Ο πατέρας μου δεν είχε την ευκαιρία να ξυρίσει τα γένια του και έμοιαζε πολύ με έναν απλό στρατιώτη, έτσι τον πήραν οι σερβικές δυνάμεις. Έπρεπε να συνεχίσω με τα πόδια με την έγκυο μητέρα μου μέχρι τα αλβανικά σύνορα», εξήγησε.
Αυτό που θυμάται ακόμη και μετά από δύο και πλέον δεκαετίες είναι τα πτώματα των προσφύγων που κείτονταν στο δρόμο.
«Τα πτώματα ήταν παντού σκορπισμένα»
Ένα τραυματισμένο κορίτσι από τη Συρία στέκεται σε ένα αυτοσχέδιο νοσοκομείο στην ελεγχόμενη από τους αντάρτες περιοχή Ντούμα, ανατολικά της Δαμασκού, μετά από βομβαρδισμούς και αεροπορικές επιδρομές από τις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις, στις 22 Αυγούστου 2015.
«Μπήκα στην αγορά και τα πτώματα ήταν σκορπισμένα παντού, ανθρώπινα υπολείμματα πεταμένα πάνω στα προϊόντα και τα λαχανικά, και κάτω από κάθε κουτί με ντομάτες υπήρχε ένα πτώμα ή μέρος ενός πτώματος», ανέφερε ο φωτογράφος Μπασάμ Αλ Χακίμ.
Η περίοδος 2015-2016 θεωρήθηκε ως η χειρότερη φάση του συριακού πολέμου για τα παιδιά της χώρας, σύμφωνα με την Unicef, καθώς τα επιβεβαιωμένα περιστατικά θανάτου, ακρωτηριασμού και στρατολόγησης παιδιών αυξήθηκαν κάθετα σε μια δραστική κλιμάκωση της βίας σε ολόκληρη τη χώρα και, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, τουλάχιστον 652 παιδιά έχασαν τη ζωή τους κατά το 2016, από τα οποία τα 255 πέθαναν κοντά ή μέσα σε σχολεία.
Στην πραγματικότητα ο αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς τα στοιχεία περιλαμβάνουν μόνο τους θανάτους, οι οποίοι έχουν επιβεβαιωθεί επίσημα.
«Τα παιδιά είναι το μέλλον»
«Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω παιδίατρος, γιατί αγαπώ τα παιδιά», ανέφερε η 13χρονη τότε Γκαντέρ Αμπντουλάχ από το Ιντλίμπ, της Συρίας, η οποία ζει μαζί με την οικογένειά της στον καταυλισμό Αλτίνοζου στο Χατάι.
Όπως ανέφερε το χωριό της βομβαρδίστηκε άγρια και, κατά τον βομβαρδισμό, έχασε το θείο της.
«Ξεκινήσαμε το βράδυ για να περάσουμε τα σύνορα για την Τουρκία. Μας πήρε τέσσερις ώρες για να φτάσουμε εκεί, αν και κάποτε ήταν ένα ταξίδι μιας ώρας. Συναντήσαμε έναν θείο μου στα σύνορα και μας έφερε στο Αλτίνοζου. […] Το πιο τρομακτικό πράγμα στη Συρία ήταν ο ήχος των ρουκετών τη νύχτα. Φοβηθήκαμε τόσο πολύ τους κατευθυνόμενους πυραύλους. Το σπίτι μας ήταν μισογκρεμισμένο. Μου λείπει το σπίτι μου, οι καθηγητές μου, οι φίλοι και οι συγγενείς μου, αλλά είμαι χαρούμενη εδώ», ανέφερε η Γκαντέρ, ενθυμούμενη τις εφιαλτικές στιγμές του πολέμου.
«Αν ήμουν αρχηγός, θα βοηθούσα τα μικρά παιδιά, γιατί είναι το μέλλον μας. Θα σκεφτόμουν πριν ενεργήσω. Θα συμβούλευα τους ανθρώπους μου να τους καθοδηγήσουν στη σωστή κατεύθυνση», τόνισε.
«Το κορίτσι με το γλειφιτζούρι»
Ήταν 22 Φεβρουαρίου του 2022 και ένα μικρό κορίτσι καθόταν σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο του Κιέβου με ένα γλειφιτζούρι στο στόμα και ένα αυτόματο όπλο στο χέρι, με την εικόνα να γίνεται viral σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η φωτογραφία, την οποία τράβηξε ο πατέρας του κοριτσιού, Αλεξέι Κιριτσένκο, κατέβηκε από όλες τις φωτογραφικές ομάδες στο Facebook όπου υπήρχαν διαχειριστές Ρώσοι, με την εικόνα να χαρακτηρίζεται από αρκετούς ως «σκληρή» και να επικρίνεται.
Τελικά η φωτογραφία παρέμεινε σε μία μόνο ομάδα, με τον πρόεδρο του ΕΛΚ, Ντόναλντ Τουσκ, να «δανείζεται» τη φωτογραφία σε ανάρτησή του στο Twitter, συνοδεύοντάς την με την ακόλουθη λεζάντα:
«Kαι μην της πείτε παρακαλώ ότι οι αυστηρότερες κυρώσεις στη Ρωσία θα κόστιζαν ακριβά στην Ευρώπη».
«Εμείς δεν τους πιστεύαμε»
«Με λένε Αλεξέι, έχω μια γυναίκα και τρία παιδιά. Πριν από τον πόλεμο εργαζόμουν ως μηχανικός σε μια εταιρεία του Κιέβου. Ζούσα στο δικό μου σπίτι σε μια μικρή πόλη κοντά στο Κίεβο.
Η φωτογραφία είναι το χόμπι μου. Έκανα μαθήματα φωτογραφίας σε μια σχολή τέχνης.
Τις τελευταίες εβδομάδες πριν από τον πόλεμο, η νευρική ένταση ήταν πολύ μεγάλη.
Η Δύση και οι Υπηρεσίες Πληροφοριών μας έλεγαν για τον πόλεμο ότι είναι αναπόφευκτος, αλλά εμείς δεν το πιστεύαμε. Την ίδια ώρα, η Δύση εξέφραζε την ανησυχία της αλλά δεν προχωρούσε σε κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Αποφάσισα να βγάλω μερικές φωτογραφίες που ίσως τραβήξουν την προσοχή του κόσμου στον πόλεμο που έρχεται.
Για το πώς μπορεί να μοιάζει η Ουκρανία στο εγγύς μέλλον.
Τη φωτογραφία που βλέπετε την τράβηξα στις 22/02/2022, δηλαδή δυο μέρες πριν από τον πόλεμο. Αυτή είναι μια φωτογραφία της κόρης μου με ένα γλυκό και ένα όπλο σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο.
Το όπλο είναι δικό μου, η κόρη μου δεν ξέρει να πυροβολήσει.
Είναι 9 χρονών. Φυσικά, το όπλο δεν ήταν γεμισμένο με σφαίρες στη διάρκεια της φωτογράφισης.
Την ίδια μέρα δημοσίευσα τη φωτογραφία σε κάποιες ξένες φωτογραφικές ομάδες στο Facebook.
Εκεί που ήταν διαχειριστές Ρώσοι, αμέσως τις απαγόρευσαν και τις κατέβασαν.
Σε άλλες, η αντίδραση ήταν επίσης αμφιλεγόμενη. Πολλοί άνθρωποι επέκριναν την εικόνα ενός παιδιού με όπλο.
Τελικά η φωτογραφία παρέμεινε μόνο σε μια σελίδα, μίας ομάδας… Και τη μεθεπόμενη ημέρα, χωρίς κήρυξη πολέμου, στις 4 τα ξημερώματα, ο Πούτιν μας επιτέθηκε.
Τη δεύτερη μέρα του πολέμου, Ρώσοι αλεξιπτωτιστές άρχισαν να φθάνουν κοντά στο Κίεβο και υπήρχε κίνδυνος να καταλάβουν την πόλη μας. Σπεύσαμε στα δυτικά της Ουκρανίας σε φίλους.
Γράφτηκα για κατάταξη στον στρατό, αλλά δεν με έχουν καλέσει ακόμα, γιατί έχουμε μεγάλες ουρές. Και όσοι έχουν στρατιωτική πείρα κατατάσσονται πρώτοι.
Πριν από λίγες μέρες δημοσίευσα μία από τις φωτογραφίες μου σε μια ουκρανική ομάδα στο Facebook, για όσους έχουν για χόμπι την καλλιέργεια κάκτων.
Και, αναπάντεχα, έγινε viral και έγινε meme. Στη συνέχεια αυτή η φωτογραφία δημοσιεύτηκε από τον Ντόναλντ Τασκ (σε ευχαριστώ, Ντόναλντ! ), σε tweet του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», έγραψε ο πατέρας του 9χρονου κοριτσιού.
«Ελπίζω ότι δεν ήθελαν να μου κάνουν κακό»
Η μικρή Σάρα, που έχασε το αριστερό της χέρι κατά τη διάρκεια ρωσικών βομβαρδισμών στο Χοστομέλ, δεν έχασε την ελπίδα της στον άνθρωπο και ακόμη και μετά τον ακρωτηριασμό της δηλώνει:
«Eλπίζω ότι δεν είχαν σκοπό να μου κάνουν κακό».
Όλα ξεκίνησαν όταν η μικρή και οι γονείς της εγκατέλειψαν το σπίτι τους στο Χοστομέλ, δυτικά του Κιέβου, για να γλιτώσουν από τους βομβαρδισμούς.
Ωστόσο, το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν, δέχτηκε ρωσικές οβίδες, οι οποίες στοίχισαν τη ζωή του πατέρα της. Παρά τις προσπάθειες των γιατρών, ο ακρωτηριασμός του μεγαλύτερου μέρους του αριστερού της χεριού ήταν μονόδρομος και τώρα η Σάρα αναρρώνει σε νοσοκομείο στο Ιρπίν.
«Δεν ξέρω γιατί με πυροβόλησαν οι Ρώσοι.
Ελπίζω να ήταν ατύχημα και να μην ήθελαν να μου κάνουν κακό. Όταν μας χτύπησαν, βγήκα από το αυτοκίνητο κι έτρεξα πίσω από την αδερφή μου.
Η μαμά μου έπεσε από πάνω μου.
Νόμιζα ότι ήρθε το τέλος.
Αλλά ευτυχώς η μητέρα μου δεν ήταν νεκρή, απλώς έσπευσε να με προστατεύσει από τους πυροβολισμούς.
Τότε έχασα τις αισθήσεις μου. Κάποιος με μετέφερε σε ένα κελάρι. Μου έδωσαν φάρμακα εκεί. Και μετά κάποιοι με μετέφεραν με μια πετσέτα στο νοσοκομείο», δήλωσε στους δημοσιογράφους το κορίτσι.
«Θα υπάρξει αίσιο τέλος»
Βασιζόμενος στη δύναμή του και στην ελπίδα του για ένα καλύτερο αύριο, ο 11χρονος Χασάν Αλ-Χατάφ διέσχισε μόνος την Ουκρανία, φθάνοντας με ασφάλεια στη Σλοβακία, με το τραίνο και μετά πεζός, όπου ενώθηκε με τα πλήθη των προσφύγων που διέφυγαν από τη χώρα για να γλιτώσουν από τη ρωσική εισβολή.
Ο Χασάν έφθασε στη Σλοβακία στις αρχές Μαρτίου, προσελκύοντας το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης, μετά από σχετική ανάρτηση της ιστορίας του από την τοπική αστυνομία στη σελίδα της στο Facebook, όπου χαρακτηριζόταν ως ο «ήρωας» ενός μεγάλου ταξιδιού, από τη Ζαπορίζια στη νοτιοανατολική Ουκρανία.
«Διατηρώ την ελπίδα μου για τη μητέρα μου που ήθελε να φύγω. Η ελπίδα μου με οδήγησε στον δρόμο που πήρα», δήλωσε ο 11χρονος.
Η χήρα μητέρα του Χασάν δεν μπορούσε να αφήσει τη γιαγιά του στο σπίτι και έτσι αναγκάστηκε να στείλει το αγόρι μόνο του σε αυτό το ταξίδι των 1.000 και πλέον χιλιομέτρων στη Σλοβακία, όπου σπουδάζει ο μεγαλύτερος αδερφός του.
«Θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους εθελοντές, γιατί βοηθούν ανθρώπους που δεν γνωρίζουν καν», είπε ο Χασάν, ο οποίος ελπίζει να δει ξανά τη μητέρα του.
Εκατοντάδες χιλιάδες οι πρόσφυγες
Περισσότεροι από τρία εκατομμύρια εκτιμάται πως είναι οι Ουκρανοί πρόσφυγες, οι μισοί εκ των οποίων είναι παιδιά, που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους για γειτονικά κράτη, προκειμένου να γλυτώσουν από τη λαίλαπα του πολέμου.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) έχουν καταγραφεί ακριβώς 3.169.897 πρόσφυγες, με τους περισσότερους να κατευθύνονται προς την Πολωνία, η οποία από τις 24 Φεβρουαρίου έχει δεχθεί 1.916.445 ανθρώπους.
Οι επιχειρήσεις διάσωσης είναι καθημερινές, με τελευταία αυτή της επιχείρησης απεγκλωβισμού και μεταφοράς στο Τελ Αβίβ παιδιών με καρκίνο, τα οποία διέσχισαν όλη την εμπόλεμη ζώνη, ώστε να μεταφερθούν στο Ισραήλ και να νοσηλευτούν σε αρμόδια νοσοκομεία.
ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΣΧΟΛΙΟΥ